-
agnostisizm yani bilinmezcilik, tanrının varlığının ya da yokluğunun, evrenin nasıl oluştuğunun bilinmediğini ve bilinemeyeceğini ileri süren felsefi akımdır.agnostik sözcüğünü her ne kadar ilk olarak 1869 yılında henry huxly kullanmış olsada protagoras'ta agnostik olarak bilinir. -
güçlü ve zayıf agnostisizm olarak ikiye ayrılabilir. fark ise güçlü agnostisizm akımında tanrı hiç bir şekilde bilinemez derken zayıf agnostisizm akımında tanrı'nın varlığı yada yokluğunu şimdilik bilinemeyeceği savunur. -
dahil olduğum gruptur. tanrı var ya da yok diyerek kesin bir dille konuşmak son derece hatalıdır. -
aslında " tanrının varlığı ya da yokluğu kesin olarak açıklanamaz"dan çok. " tanrının varlığı ya da yokluğu bir şey değiştirmez" diyen dünya görüşü/inanç/yaşam tarzıdır. -
"tanrı" kavramı yerine aynı kategoride başka bir kavram koyulduğu taktirde anlamsızlığı daha iyi anlaşılacak görüş. var olup olmadığı bilin(e)meyen, çünkü duyularla (aslında deney ve gözlemle) kanıtlanamayan tek kavram tanrı değil. örnek vermek gerekirse; unicorn (tek boynuzlu at), uçan spagetti canavarı, russell'ın çaydanlığı, diş perisi, üç başlı köpek, vampirler, kurt adamlar, hatta şu an tam arkanızda duruyor olsa da sizin görme kapasitenizi aştığı için göremediğiniz ulgan^:evet o benim^ isimli bir varlık.
bunların hiçbirinin varlığını yada yokluğunu kanıtlayamazsınız. hepsi sizin için bir bilinmezi ifade eder. agnostik görüşe göre bu varlıkların "var yada yok olduğunu" söyleyemeyiz.
burada agnostik felsefeyi çürütmeye çalışmıyorum. temel tezine karşılık olarak "hayır, var olup olmadıklarını kesin olarak biliriz" demedim. sadece pratik hayata uygulanamayan, aslında absürd bir felsefe olduğunu söylemeye çalışıyorum.
bu yüzden günümüzde daha eli yüzü düzgün bir şekle bürünmüştür; (bkz: agnostik ateizm) -
ateizm ile arasında bir çinli ve bir japon kadar çok farklılık bulunduran felsefi akım. -
agnostisizm, özellikle insanin bilme, anlama ve kavramasinin prensipteki sınırlılıgını vurgulayan bir dünya görüsüdür.
dogaüstü varliklarin yada prensiplerin olasiliklarini reddetmez.
agnostisizm, tanri inanci, tanrinin varliginindan emin olma imkani olmadigi halde mümkün oldugundan, hem teizm hem de ateizmle uyusur. ayni sekilde ateist tezlerin, teist tezlere göre daha muhtemel agnostisizmle uyustugu anlayisi yaygindir.
bir tanri varmidir sorusunun cevabi "evet yada hayir" degil, "bilmiyorum, cevabi daha bulunamadi yada cevaplanamaz" seklindedir.
agnostik ateizm:
tanriya inanmaz, fakat tanrinin var olmadigindan emin oldugunu da iddia etmez.
agnostik teizm:
tanrinin varligi bilgisine sahip olmadigini, buna ragmen inandigini söyler.
apateizm (pragmatik agnostisizm):
temelleri epikür ün görüslerine dayanir, tanrinin varligi yada yoklugu sorusunun gereksiz ve anlamsiz oldugunu, tanri var olsa bile, görünüse göre hayatimiz icin önem tasimadigi, bir rol oynamdigini savunur.
ignostisizm(ayri bir dünya görüsü olsada, burada belirtmenin yarari var):
tanrinin varligi sorusuna, " [tanri] kavramiyla neyi kastettigini bilmiyorum, o yüzden varligi yada yoklugu hakkinda birsey söyleyemem" cevabini verir.
güclü agnostisizm:
tanrinin var olup olmadigi bilebilmek, prensipte mümkün degildir, her kisi ve zaman icin.
zayif agnostisizm:
su anki zaman ve soruyu soran kisi icin, tanrinin varliginin bilinmedigi.
r.dawkins, tanri yanilgisi; tanrinin valik ve yoklugunun esit olasiliklar olmadigi, bu yözden bilimde agnostik olmanin anlamli fakat tanri konusunda anlamsiz oldugu
edit: düzeltilecek -
bilemeyecek olmanın ya da bilinmezin bir süre sonra can sıkması sebebiyle (bkz: apateizm) ile tanışılması ve ne halt yiyorsanız yiyin denilerek alıp başını kübaya gidilmesi an meselesidir. ya da değildir. aslında küba iyice bozmadan son kez gitmek de lazım. -
herşeyin ve hiçbirşeyin kudretini ve takdirini elinde tutan yaratıcıya inanıp , " sen şunu bunu yaptığın için cennete - cehenneme gideceksin ! " diyerek , beyninin kendini yaratan tarafından çizilmiş sınırları ile kendini yaratana " ortak " koşan , aynı zamanda bilinçsiz bir şekilde o'nu yargılayarak kendi inancına ters düşen insanlardan ziyade , bilinçli bir agnostik'in inancı bu dünyaya daha kreatif bir katkı sağlar. bilinçsiz inanan fare peynirini mideye indirmek adına kendi takdirini elinde tutana " ortak " koşmaya devam ederken , bilinçli bir agnostik bir süre sonra kendi ufkunun ötesinde bulunan yaratıcıyı anlamlandırabilecek kalifiyede olmadığını idrak edip kendi yaşamını ve yaratıcının rızasını daha değerli kılabilir. -
bilinmezliğin soyutlanmış halidir.
ateizm ve deizm olasılıklarını reddetmez lakin kapılarını kapatır. çünkü ilâhi bir güç olsa da bunun ispatlanamayacağını savunur. bu sayede dini bilginin uğraşısı, emeği boşa gitmiş olur.