• okudum
    • okuyorum
    • okumak istiyorum
  • youreads puanı (0.00)
Yazar rita felski
edebiyat ne işe yarar - rita felski
rita felski
edebiyat ne işe yarar?
özgün adı: uses of literature
çeviri: emine ayhan
yayına hazırlayan: savaş kılıç
kapak deseni: emine bora
kitabın baskıları:
1. basım: kasım 2010
3. basım: şubat 2016
insan neden okur? edebiyat okumanın hoşça vakit geçirmek dışında bir faydası olabilir mi? üniversitelerde neden edebiyat bölümleri vardır? edebiyatın iyi ahlak sahibi, entelektüel bakımdan gelişmiş bireyler yetiştirmeye hizmet ettiği söylenebilir mi hâlâ? "disiplinimizi geliştirmekle yükümlü öğretmen ve araştırmacılar olarak bizler, verdiğimiz uğraşın haklılığını gösterecek daha kuvvetli gerekçelere fena halde muhtacız," diyor rita felski. "estetik değerin faydadan ayrı tutulamayacağını, bununla birlikte metinlere bağlanma biçimlerimizin sıradışı bir çeşitlilik, karmaşıklık, hatta öngörülemezlik sergilediğini" öne sürüyor. edebiyatın anlamının sunduğu faydada yattığını öne sürmenin "muazzam bir pratikler, beklentiler, duygular, umutlar, hayaller ve yorumlar alanını", bir bakıma "akla hayale sığmayacak kadar bereketli, girift, bulanık, sancılı ve çapraşık bir alanı" soruşturmaya açtığını savunuyor.
felski'ye göre okur ile edebiyat arasındaki etkileşim dört tarzda gerçekleşiyor: okurun kendini kitapta bulduğu, kendini öteki olarak teşhis ettiği tanıma süreci, yapıtın içine çekildiği ve etkisinden kurtulamadığı büyülenme süreci, geçmişe veya başka yerlere dair bir şeyler öğrendiği bilgi amaçlı okuma tarzı ve okuru şaşırtarak verili olan üstüne düşündürmek isteyen yapıtın başvurduğu şok stratejisi. bu tarzları ele aldığı dört bölümde yazar edebiyat teorisi ile edebiyata ilişkin yaygın kanılar arasındaki uçurumu kapatmaya çalışıyor.
edebiyat ne işe yarar? özgün ve kışkırtıcı düşüncelerle dolu bir kitap. okurun kendi okuma uğraşı hakkında, kurumların ise edebiyat eğitiminin gerekçeleri hakkında daha bilinçli olmasına yardımcı olmayı amaçlıyor.


  1. kısaca söylenebilir ki, meşruluğunu git gide kaybeden edebiyat disiplinine hak ettiği meşruluğu -taşıdığı dört temel kavramı ele alarak- yeniden kazandırmayı amaçlayan bir çalışmadır. çalışmada, okuma için haklı gerekçeler aranmakta ve irdelenmektedir. yazar, edebiyat eleştirmenleri tarafından edebiyata, onu meşrulaştırmak maksadıyla, yüklenen aşırı uç misyonları da eleştirmekten geri kalmaz. bu eleştiriden nasibini alan bu yorum kurallarından birisi, edebiyata yaklaşırken ideoloji kavramına yönelen yaklaşım yöntemidir. felski, ideoloji kavramına yönelen edebiyat eleştirmenlerini eleştirirken onların edebiyatı doğrudan toplumsal hayata sokma derdinde olmalarını ve bir metnin daima daha büyük bir şeyin parçası olduğunu vurgulamalarını ele alarak bu tür yaklaşımların metne gereken önemi vermeyi engellediğini ve metne kulak vermekten ziyade ona bir tür teşhis koymak olduğunu söyler. ayrıca ideolojik bağlamda edebiyata uç bir yaklaşım tarzı, edebiyatın bilgiye kaynaklık edemeyeceğini, yalnızca var olan bilgiyi destekleyebileceği anlamına da gelir. bunun yanı sıra, edebiyatın biricikliği argümanını da olumsuzlar; bu argüman sahiplerinin edebiyatı etrafındaki her şeyden ayırmak istemelerine rağmen, onların, çoğunlukla sanat eserlerinin toplumsal dünyadan nasıl doğup ona nasıl geri döndüğünü açıklamakta yetersiz kaldıklarını belirtir. bir başka ifadeyle edebiyata adeta bir “dokunmayınız!” tabelası yerleştiren bu yorumlama tarzının o kadar da yenilikçi ve deneysel olmayan okuma ve yorumlama biçimlerine karşı tahammülsüzlüğünü eleştiren yazar, edebiyat biriciktir argümanının savunucularını edebiyatın hayatla olan iç içeliğini dikkate almamakla suçlar. öyle görünüyor ki bu giriş bölümübde r. felski, edebiyata olan bu ve benzeri yaklaşımları eleştirirken çok ince bir çizgiden yalpalamadan geçmeyi başarır. yani, yukarıda belirttiğimiz aşırı tutumlara eleştiriler getirirken onların zaten düşmüş olduğu “aşırılık” hatasına düşmez. bu özelliği ile “edebiyat ne işe yarar?”, edebiyatın hakkını eksiksiz ve fazlasız bir arama uğraşısı izlenimi uyandırır.