georges bataille iyi bir nietzsche okuyucusu. sadece okuyucu da değil, oldukça etkilenmiş de. kitabın türkçesini okumadım, dolayısıyla açıklamada kullanacağım kelimelerin çeviride farklı karşılıkları istihdam edilmişse uyarırsanız sevinirim.

iki temel zıtlık arasındaki gerilim yaşamın dinamiklerini oluşturuyor bataille'a göre. bunlardan birincisi herkesin bildiği üzere iyi ile kötü. ikincisi ise zirve (sommet) ve çöküş (déclin). asıl ilginçlik bu iki zıtlık arasındaki ilişkinin bataille'daki yeri. öyle düşünüldüğü gibi iyi ile zirve arasında doğrusal bir ilişki kurmuyor kendisi. zirve, cansiperane çabaların sonucunda varılan ve dolayısıyla aşırılıkların ortaya çıktığı yer. dolayısıyla iyiden çok kötüye yakın. çöküş ise bir yorgunluk ve tükenmişlik halini ifade ediyor. iyiyle ilişkisi ise -evet burası çok ilginç- bu yorgunluğun sonucu olarak ahlak kurallarının (bizim bildiğimiz manada ve dini ağırlıklı olarak) çıktığı yer: çöküş ahlakı.

zirve, insanın hiçlikle baş başa kaldığı yer, son nokta. aşılacak hiçbir şey kalmamış. insanın önünde iki seçenek var. ya kendi içine kapanacak -sufi bir hayat yaşamak için- ya da diğer hiçliğin eşiğindeki insanlarla iletişime geçecek. burda da zirve ahlakı karşımıza çıkıyor lakin burda bir paradoks ortaya çıkıyor bataille'a göre. içine kapanmak insanın kendine zulmüdür, kötülüğüdür. iletişim ise aslında diğer insanlara ister istemez bir şiddet uygulanmasıdır, zulümdür, kötülüktür. pir sultan'ı inciten, yaralayan gülü hatırlayın. (burada hıristiyan teolojisiyle çeşitli bağlar kuruyor, isa'nın öldürülmesi insanların bir'in parçası olduğunu anlaması için iyiliğe götüren gerekli bir kötülüktü ve bütünü arayan parçalar olarak bize iletişimi öğretti diyerek). işte bu da zirve ahlakı ve çelişkisi.

ancak zirve ulaşılmaz olduğu gibi çöküş de engellenemez bataille'ca. dostoyevski boşuna dememiş tanrının yokluğunda bütün günahları işleyebileceğini. o zirvede her şey mazoşizme ve sadizme dönüşebilir. ama nietzsche'nin üst insanı işte bu çelişkiyi aşabilecek değerler koyabilen bir zihne -fizik ve metafizik manada- sahip olacaktır. kısaca nietzsche nihilizmin insanları dostoyevski'nin düştüğü tuzağa düşüreceğinin farkındadır ve nihilizme karşıdır.