öncelikle: (bkz: ontoloji)

ontoloji "varlık" incelemesi iken bir anda varlığı bırakıp varolanları da içine alıvermiş. heidegger de bunun pek doğru olmadığını varolanların sorgulanmasını ontik kapsamına almak gerektiğini söylemiş. dolayısıyla varlık ile varolan arasına bir çizgi çekmiş. varlık ve zaman kitabında geçen bir ifadeyi buraya koymak iyi olur çünkü bu farkı en iyi şekilde gösteriyor.

!---- spoiler ----!

şurada-varolmaklık: varlığın hiçliği içine tutuluvermişlik, bir rabıta olarak tutulmuşluk.
!---- spoiler ----!

dünyada bir yerde varolmak varlığın hiçliği içine rabıta ile tutulmak ise; içine tutulduğumuz varlık ile varolmak durumumuz aynı kapsamda incelenmesin.

kişisel yorum olarak burada problem çıkaran varlığın insan olduğunu düşünüyorum. çünkü açıklamaya çalıştığımız şey ruh. yani insanın ruhu ile bedenini aynı kapsamda değerlendiremiyoruz. dolayısıyla bedenimizi bir taş gibi, plastik kaşık gibi aynı çatı altında varolan olarak inceleyeceksek, ruhumuzu da buna dahil edemeyiz. esas varlık ruhtur, onun içine gömülmüş olan bedendir.

insanın çıkardığı bir diğer problemde kendi kendini sorguluyor olmasıdır. kendi varlık halini ve ruh halini sorguluyor. buna da ontik öncelik, önontoloji diyorlar.

ibn rüsd de şöyle bir şey demiş, belki tam yeri değil ama belirteyim istedim.

"insan aklının ürünü olan felsefenin temelinde yatan ve ontik düzende geçerli olan sebeplilik ilkesinin de, vahiy ürünü olan dinin de kaynağı, allah’ın ezelî ilim ve hikmetidir."

yani diyor ki sizin bizzat içinde bulunup dahil de olarak ürettiğiniz felsefe ve nedenselliğiniz ontik düzende geçerlidir.

buradan da -kısıtlı bilgimle affınıza sığınarak- izafiyette gözlemcinin etkili olması konusunda bilimsel açıklamaların değişkenlik gösterebileceğini okumuştum bir yerlerde. deneyi gerçekleştiren insanın da aslında deneyin istemeden bir parçası oluyor olması, gözlemleme biçiminin deneyin sonuçlarını etkiliyor olması gibi konular.

bunlara bakınca ontik ve ontolojik ayrımını yapmak gereklilik halini alıyor diyebiliriz.

not: keyfimce karalamalardır, yatırım tavsiyesi değildir.