-
avrupa'da bilimin ve milliyetçiliğin gelişmesine paralel olarak aydinlanma çağından sonra ortaya çıkan doğu merakının bilimsel adı. ancak daha sonra anlam gittikçe genişlemiş ve doğuya olan her bakış/her düşünce oryantalizm içerisinde değerlendirilmeye başlanmıştır.
özellikle binbir gece masallarının, ömer hayyam ve hafız gibi doğu dünyasının en önemli şairlerinin aydınlanma döneminde batı dillerine çevrilmeye başlamasıyla, doğuya olan bu ilgi büsbütün artmıştır. bu çevirileri, yazar-şairlerin gezileri takip etmiştir. moby dick yazarı herman melville, madame bovary yazarı gustav flaubert, en büyük masal yazarı hans christian andersen , bence fransızların önde gelen şairlerinden gerard de nerval gibi daha onlarcası hep bu doğu akımına kapılıp istanbula da uğramışlardır. tabi ülkelerine döndüklerinde bu gezilerini notlara dökerek akımın suyuna su taşımışlardır.
oysa oryantalizmde, avrupalıların doğuya olan merakı sadece ilgiden değildir. doğuya bir alt kültür gözüyle bakar. doğu otekidir onlar için. yani bakış batı merkezlidir. batı avrupalının önyargıları esastır burada.
amaç, doğudaki sosyoekonomik ve sosyokültürel durumun düşüklüğünü ispat etmek, böylece kendilerinin aslında ne kadar gelişmiş olduğunu gö(ste)rmektir. özellikle filistinli entellektüel ve oryantalist edward said de bu bati merkezli bakis acisina karsi cikar ve bu olumsuz bakış açısını şiddetle eleştirir. -
sanayi devrimiyle bir yandan üretimi artırıp refah seviyesini yükselten batılıların hristiyanlığı gereğinden fazla tokatladıktan sonra yanlışlıkla insanları da mekanik zannedip bireyci özgürlük pompalayarak, kapitalist sınıf ayrımlarıyla bizzat çelişmesi neticesinde intihara meyilli nesiller yetiştirme endişesine düşmesinden mütevellit "yahu bu doğulular nasıl hem fakir hem köle hem de mutlu oluyorlar" şaşırmasının sonucu olarak ortaya schopenhauer çıkarıp hayat zaten acı ve ızdırap doludur, kapitalizmin çok da günahı yok, zaten kimse mutlu değil işte geldik gidiyoruz, dünya malına çok göz koymayın, sevelim sevilelim deme gayretini içeren akım.