-
belli bir aşamada, bilimsel pratik içindeki somut bilimsel bir incelemeyi gösteren kuramsal ve metodolojik öncüllerin toplamı.kelimenin kökeni yunanca "paradeigma"dan gelir.
paradigma, sorunları seçmeye bir temel hazırladığı gibi, araştırma sorunlarını çözmenin de bir yolunu hazırlar. terim ilk olarak kavramsallaştırma düzeyinde abd'li thomas kuhn tarafından ortaya atılmıştır.
kuhn'a göre; paradigma, araştırma çalışmasında ortaya çıkan zorlukların ele alınmasına olanak verdiği kadar, bilimin etkisi altında, yeni ampirik verilerin özümlenmesine bağlı olarak, bilginin yapısındaki değişimlerin saptanmasını da olanaklı kılar. ancak paradigma kavramı, dünyagörüşünü ve bilimsel gelişmenin toplumsal çevrenlerini tam olarak yansıtmaz.
bir zamanlar için önemli bir bilimsel alana etkiyen ve "değiştirilemez gerçekler toplamı" olarak bilim çevrelerince karar kılınan ancak zamanla değişen "gerçeklerin", aslında değiştirilemez/değişmeyecek değil hakim-ortak görüş, baskın kanı ya da o an için değiştirilemeyen olduğunu vurgular. işte buradaki gerçekler paradigmadır.
aşağıda vikipedi'den alıntıladığım kısım paradigmanın tesir çapının anlaşılması açısından önemlidir.
"kuram, paradigma değildir. paradigma olması için, yeni ve benzersiz olması, yeniliğinin gelecekteki çalışmalara kaynaklık edecek türde olması gerekir. " -
akademideki son tahlilde lineer varsayımlanan nedenselliği mündemiç bilimsel ve sosyal süreçler iş bu paradigmaların çatışmasından ibarettir, fikrine ulaşılmışır.
hiçbir paradigma yok olmaz, komplikasyona uğramış halde mevcut coğrafyanın zaman-mekan koşullarıyla bağıntılı ortak temel zihin idollerine göre aktüel çatışma düzleminde yeniden kurgulanır. -
"paradigma kelimesinin çok farklı kullanımları var. en yaygın olanını anlatayım.
bilim felsefesinde geçer, thomas kuhn çok kullanır. kuhn'a göre bilim adamları da bir cemaattir ve cemaatin yaygın kanaatleri kural olmaya başlar. işte cemaatin kanaatleri ve kabullerinin toplamına paradigma diyoruz. thomas kuhn der ki, bilimsel devrim paradigmanın kriziyle başlar. örneğin bir yaygın bilimsel fikre karşı çıkışlar olur ve birden büyür. paradigma iflas eder ve onun yerine zamanla normal science olarak kabul edilen başka bir paradigma geçer. ama bu da neticede bilim insanı kitlesinin bir kapalı cemaat olarak kabul görmüş fikirlerinin toplamıdır ve meydan okumalara açıktır.
aslında paradigma fikri, bilim gibi tamamen nesnel olduğunu sandığımız bir alanın bile bilim insanlarının yaygın kanaatlerinden ve bu cemaatin katı kabullerinden ne kadar etkilendiğini gösteriyor." -
siyasette de sık sık kullanılan, milli selametçilerin en sevdiği kelime. her seferinde paradigma değişimleri ile toplulukları sersemletme yoluna gidiyorlar. yaşasın kendi kültürümüz diyorlar paradigma çizgisi değişiyor hop aşağıda kalıyorsun. sonra avrupa birliğine gircez, işte yaptırımları uyguladık diyorlar gene değişiyor bir anda yukarıda kalıyorsun. sonra çözüm süreci diyorlar bakıyorsun uyum içindesin hop bi değişiyor terör süreci başlıyor aşağıda kalıyorsun. hocaefendi diyorlar alttasın, feto diyorlar üsttesin. paradigma değişip duruyor sen sabit kalsan da sürekli bi taraf oluveriyorsun.
paradigma şöyle bir şey 5 sene önce cemaate yardım makbuzunu dükkanına asacak kadar gurur duyan esnaf bugün makbuzu neresine sokacağını şaşırır. çünkü paradigma değişmiştir. 5 sene önce özgürlükçü olanlar bugün terörist mesela. güneş dünyanın etrafında dönüyorsa hristiyansındır ama yok dünya güneşin etrafında dönüyorsa ateistsindir. -
sosyal bilimlerde durum daha karmaşıkmış gibi geliyor bana.
(bkz: pozitivist paradigma)
(bkz: yorumsamacı paradigma)
viyana okulu, frankurt okulu gibi farklı anlayışları benimsemiş akımlar bunun iyi bir örneği olabilir. kondratieff dalgaları paradigma kavramıyla birlikte ele alınırsa anlamak kolaylaşır. paradigmalar çarpışmaya başlar ve daha doğru ya da işe yarar sonuçlar veren paradigma hakim paradigma haline gelir. geçiş hızlı değildir, çoğu zaman çok yavaş ilerleyen bir süreçtir.
(bkz: bilimsel devrimlerin yapısı - thomas s. kuhn)
(bkz: paradigmalar savaşı ve beşinci dalga - hasan şimşek)