püriten mezhebi

ingiltere kraliçesi ı. elizabet’in kilisede reform yaparak katolikliği yaygınlaştırmasına reaksiyon olarak 17. yüzyılda ingiltere’de başlamış dini düşüncedir.

püritenler, ilk hristiyanlar gibi yaşamayı ve ibadet etmeyi seçen kişilerdir. hristiyanlar, ilk zamanlarda ibadet ritüellerini, eski ahit’i oluşturan tevrat ve zebur’a göre yapıyorlardı.

16. yy. sonlarında calvanizm’den etkilenen William Tyndale, protestan ahlakını ve disiplin olarak da püritenliği geliştirmişti.

katolik ingiltere’de kişilerin yaşantısı kilise tarafından yönlendiriliyor ve ahiret hayatları da papa tarafından düzenleniyordu. buna karşı çıkan bir kısım halk ‘ tanrı ile kişi arasında kimse olamaz, yaşantımızı ve ibadetlerimizi ancak bize gönderilen kitaba göre yaparız’ demeye başladı. kitap, incil olmakla beraber tevrat ve zebur’u da kapsıyordu.

püriten ahlak, tamamen yahudilik inancı ile oluşturuldu. yahudilerin tanrı tarafından seçilmiş topluluk olmasını kabul ediyorlar ve isa mesihin dünyaya gelebilmesi şartı olarak yahudilerin tüm dünyaya dağılmasını öngörüyorlardı. kenan ili yani vadedilmiş topraklarda yaşayanların ateş piramitleri içinde yakılarak yok edilmesi, bağımsız israil devletinin kurulması; ahiretlerini kurtarmanın tek yolu gibi düşünülüyordu.

dünya ve sonsuz zenginlik tanrı tarafından yahudilere vadedilmişti. ahiret ise hristiyanların ödülüydü. kendileri yahudi olmasa bile ‘judaizer’ olarak bu zenginlikten paylarını almak ve hristiyanlara vadedilen sonsuz ahiret ödülünün sahibi olmak çift kaymaklı kadayıf tadındaydı…

tevrat, kenan ilini gasp edenlerden kurtarmak için yahudilere savaş emri verir ve vahşiliğin boyutunu çok geniş tutar. ateş kulelerinde yakmak, suda boğmak, yeni doğanları anne ve babalarının gözü önünde parçalayarak ateşe atmak ve bir tane bile yahudi olmayan kalmayana kadar herkesi öldürmek.

püritenler, amerika’ya 1637'de gittiklerinde; pequot kızılderili yerlilere yaptığı soykırımda, rab yehova’nın övgüsüne layık olmak için tevratın ‘olabilecek en kötü ölümle’ ve 'ateşin içinde kızarıyor, ancak oluk oluk akan kanları ateşi söndürüyor’ ayetlerine uymuşlardır.

( https://tr.wikipedia.org/wiki/Oliver_Cromwell) vikipedi
cromwell 1650 yılında ingiltere’de kralı devirerek cumhuriyeti kurmuş ve diktatör olarak ülkeyi yönetirken püritenliği de devlet görüşü olarak benimsemiştir. cadı avı ve ateş piramitlerinde cadıların yakılması dönemin sosyal hayatına damgasını vuran vahşetin örnekleridir. bir tane bile yahudi olmayan ingiltere’ye yahudilerin davet edilmesi de cromwell zamanında olmuştur.

püritenler, bu dünyanın zevk yeri olmadığını ve çile çekmenin erdemini kabul eden topluluktur. içki, uyuşturucu ve kadınlarla birlikte eğlenmeyi hafiflikten de öte suç olarak görmüşlerdir.

günümüzde evanjelik düşünce, püritenliğin devamıdır.