seymour martin lipset ve stein rokkan'ın 1967'de ‘cleavage structures,
party systems, and voter alignments: an introduction’ adlı makalede tanımladıkları
yapılar.

buna göre avrupa'da siyasi partiler, birtakım toplumsal ayrışma çizgileriyle ayrılan hatların iki ayrı ucunda kurulurlar. lipset ve rokkan bu yapılara "cleavage structures" adını vermiştir. yazarlara göre "en az" dört ayrışma/çatışma yapısı vardır: merkez-çevre, kilise-devlet, kent-taşra ve işveren-işçi.

avrupa’da bulunan siyasal kimlik ve tercihler sosyal yapılara yerleşmiştir. bu açıdan toplumun çatışma alanlarını ve bölünmüşlüğünü yansıtmaktadırlar. bu çatışma yapıları üzerinden siyasi partiler ortaya çıkmaktadır.

toplumsal ayrışma çizgilerini şöyle de değerlendirebiliriz. toplum homojen bir yapı değildir. bu yüzden bu yapı içerisinde farklı düşünce grupları ortaya çıkar. elbette demokratik sistemlerde düşünce grupları temsiliyet arayacaktır. lipset ve rokkan'a göre işte karşıt düşünce gruplarının arasındaki çatışmalardan siyasi partiler doğmaktadır. yapabileceğimiz bir başka yorum da toplumsal düşünce ve siyasi olaylar ilerledikçe, bu çatışma yapıları her zaman yenilenecek, bunun sonucunda yeni siyasi partiler ortaya çıkacaktır.
türkiye için lipset ve rokkan'ın kilise-devlet yapısı (bizde daha çok islam-laiklik olarak görülmekte) güzel bir örnek olur. islamcı partilerin ortaya çıkmasının nedeni, laisizm ve islamcılığın çatışması ve toplumsal ayrışma çizgileri oluşturmasından kaynaklanmaktadır.

almanya'daki göçmen karşıtı afd'nin son zamanlardaki yükselişinin merkez-çevre ya da kentli-köylü ya da kozmopolit alman-milliyetçi alman çatışma çizgilerinn yoğunlaşmasından kaynaklandığı söylenebilir.

not: cleavage structure için daha iyi bir çeviri öneriniz varsa lütfen mesaj kutumu şeneltin.