zincire vurulmuş prometheus - aiskhylos

aiskhylos, sophokles ve euripides'ten günümüze kalan toplam otuz bir (7-7-17) tragedyadan biri.

aldığım notlar aşağıda... güle güle kullanılsın.

eserin adı: zincire vurulmuş prometheus
yazarı: aiskhylos
türü: tragedya
yayınevi: türkiye iş bankası kültür yayınları
basım yılı: 2013
baskı sayısı: 2. baskı
çeviren: azra erhat, sabahattin eyüboğlu

kişiler:
prometheus
kratos (güç)
bia (zor)
hephaistos (prometheus’u zincire vurmak zorunda kalan tanrı)
okeanos ve kızları
hermes
io
koro

yer: prometheus’un zincire vurulduğu kayalıklar

zaman: prometheus’un zincire vurulduğu gün

olay: prometheus zeus’tan ateşi çalıp insanlara vermiş, kayalıklara bağlanmış, karaciğeri bir kartal tarafından her gün parçalanmış, bu şekilde cezasını çekmiş ve bir gün okeanos kızları ile ortadan kaybolmuştur.

simge: "ateş": bilinç, bilgi, akıl, düşünce, teknik, sanat

hybris: prometheus’un haddini aştığı nokta, ateşi insanlara verdiği noktadır.

trajik unsur: ölümsüz prometheus’un kendisi için değil, adalet için acı çekmesidir.

tragedyadaki olaylar
zincire vurulmuş prometheus’ta tanrılar ve tanrısal kişiler yer alsa da anlatılan dram, insanlığın dramıdır. başkaldıran bir yaratık olan insanın mitteki temsilcisi zeus’a başkaldıran prometheus’tur.

zincire vurulmuş prometheus politik bir dramdır çünkü bu durumda bir kuşağın kendinden önceki kuşağı devirip yönetimi ele geçirmek için verdiği mücadele konu edilir.

khaos’un kızı gaia, uranos’u yaratır ve onu kendine eş yapar. uranos’a zulmeden gaia’yı kurtarmak oğlu kronos’a düşer. kronos’un devrilmesi ise zeus’un görevidir. zeus kronos’u devirip titanların egemenliğine son verir ve kendi egemenliğini kurar. kronos güçlüdür, zeus güçlü ve akıllı.

uranos’un devrilmesinde kaba kuvvet kendi kendini yenmiştir.

kronos’un devrilmesinde kaba kuvvet akılla yenilir.

zeus, sağlam bir dünya düzeni kurmak için dünya egemenliğini kardeşleri ve çocukları arasında paylaştırır. bu paylaşıma sadece prometheus karşı çıkar. onun amacı, tanrıların değil insanların egemen olmasını sağlamaktır. prometheus’un görünenin ötesindekini gören bir gözü vardır. bu amaçla zeus’u iki kez küçük düşüren prometheus ondan bir rezene sapı içinde ateşi çalıp insanlara verir ve bu eylemi nedeniyle korkunç bir biçimde cezalandırılır. tragedyada prometheus’un cezalandırılma aşaması konu edilir. bu mitte önemli olan, insanın kendi gücünün bilincine varması ve tanrıya karşı ayaklanmasıdır.

prometheus, bilinç ve özgürlük kavramlarını değer olarak benimser. prometheus’u özgür kılan, bilincidir. tragedyanın özü, “özgürlük-kölelik” karşıtlığıdır. görünüşte zeus özgür, prometheus köledir, ancak bilinçli eylemi prometheus’u özgür; ölçüsüz istekleri, kibri ve öfkesi zeus’u köle yapmıştır.

oyundaki “akıl gücü-kaba kuvvet” karşıtlığında da prometheus aklı, zeus kaba kuvveti simgeler. sonunda kazanan, akıldır.

oyunda hephaistos, prometheus’u istemese de zincire vurur. zeus’un kızıl kartalı her gün prometheus’un karaciğerini parçalar ve ona derin acılar çektirir. hermes’in prometheus’la konuşmasından sonra kayalıklar devrilir ve prometheus, okeanos kızlarıyla birlikte gözden kaybolur. tragedyada zeus yüzünden io’nun yaşadıkları da anlatılır.

prometheus’un kardeşi epimetheus (sonradan gören), zeus’un hediyesi olan pandora’yı alıp acının insanlar arasında dağılmasına neden olur.