Kimdir?
aristoteles ya da kısaca aristo (yunanca: Ἀριστοτέλης aristotelēs; eski yunanca /aristoˈtelɛːs/; yeni yunanca /ˌaris̩toˈteʎis̩/) antik yunan filozof. platon ile batı düşüncesinin en önemli iki filozofundan biri sayılır. fizik, gökbilim, ilk felsefe, zooloji, mantık, siyaset ve biyoloji gibi konularda pek çok eser vermiştir. mö 384 veya 385'te, günümüzde athos tepesi olarak adlandırılan tepenin yakınlarında ufak bir makedonya kenti olan stageira'da, makedonya kralı ii. amyntas'ın (philippos'un babası) hekimi olan nikomakhos'un oğlu olarak dünyaya gelir. mö 367 veya 366 'da 17 yaşında platon'un atina'daki akademisine (akademeia) girmesiyle platon'un en parlak çömezlerinden biri olur. tütör yahut yardımcı hoca olarak çalıştığı dönemde, okuma tutkusuyla tanınır; (platon, belki de bir tür tenezzülle, ona "okuyucu" lâkabını takar) daha sonraları akademia'daki öğretime kendisi de katkıda bulunur: kimi zaman platoncu savları rakip isokratos okuluna karşı savunmak için geliştiren, hatta zaman zaman da evdamos ya da can üzerine (peri tes psykhes) yazılarında olduğu gibi, bu tezleri büyükseyen diyaloglar yazar. gryllos yahut retorik üzerine aristoteles'in diyalog yazarlığı dönemine aittir. platon mö 347'de öldüğünde, akademeia'nın başına ardılı olarak spevsippos'u atamıştır. antik çağ'dan itibaren yaşamöyküsü yazarları -herhalde kötücüllüklerinden- platon'un bu seçiminde aristoteles'in akademeia'yı terk etmesinin asıl nedenini görüyorlar. aristoteles'in en azından spevsippos'a karşı kalıcı bir garez duyduğunu biliyoruz. aynı yıl, belki de ustasının teşvikiyle, ksenokratos ve theophrastos ile bugün biga yarımadası olarak anılan troas bölgesindeki assos kentine gönderilir. orada tiran atarnevs'li hermias'ın siyasî danışmanı ve dostu olur. aynı esnada, özgünlüğünü daha o zamandan belli eden bir okul kurar. bu okuldaki girişimleri arasında yaşambilim üzerine çalışmaları yer alır. 345-344 yıllarında, belki de theophrastos'un daveti üzerine, komşu lesbos (midilli) adasının doğu kıyısındaki mytilene (midilli) kentine varır. 343'te pella'daki (bugün ayii apostili) kral makedonyalı philippos'un sarayına, oğlu iskender'in eğitimini üstlenmek üzere çağırılır. 341 yılında perslerin eline düşen hermias'ın feci sonunu pella'da öğrenir, anısına bir ağıt düzer. gerek pella'da ikamet ettiği sekiz senelik dönem, gerek eğitmenlik vazifesinin içeriği hakkında neredeyse hiçbir şey bilmiyoruz. philippos'un ölümüyle m.ö. 335 iskender tahta oturur. aristoteles atina'ya dönüp akademeia'ya rakip olarak lykeion'u, ya da diğer adıyla peripatos 'u (öğrencileriyle içinde dolaşarak tartıştıkları bir tür çevresi sütunlarla çevrili avlu ya da galeri) kurar. lykeion'lulara verilen peripatetikoi adı buradan geliyor. burada on iki sene ders verir. m.ö. 323'te büyük iskender'in bir asya seferi esnasında ölmesi üzerine atina'da makedon karşıtı bir tepki dalgası peydah olduğu vakit, aslında makedonculuk zannı taşıyan aristoteles'e karşı, dine saygısızlık davası açılması söz konusu olur. bir ölümlüyü -hermias'ı- anısına bir ilâhi yazarak ölümsüzleştirmekle itham edilir. bunun üzerine aristoteles, sokrates'in yazgısını paylaşmak yerine atina'yı terk etmeyi seçer: kendi deyişiyle, atinalılar'a "felsefeye karşı ikinci bir suç işlemeleri" fırsatını tanımak istemez. annesinin memleketi olan eğriboz (evboia) adasındaki helke'ye khalkis sığınır. ertesi yıl m.ö. 322'de, altmış üç yaşında hayatını kaybeder.
-
'muallim-i evvel' (ilk hoca/ ilk öğretmen) lakaplı filozof. kendisinden önce de onlarca düşünür olmasına rağmen ilk hoca lakabının ona verilmesi, bilimleri tasnif etmesinden ileri gelir. felsefi düşünüş metodu icabı her şeyin önce tanımını yapar ardından bunları sınıflandırır. bilimlerin tasnifi ilk aristoda görülür. doğu felsefe geleneğinde de aynı sınıflandırmayı ilk kez farabi yaptığı için ona da muallim-i sani (ikinci hoca) denir. -
sosyal düzende uyulması gereken ana kuralın adalet olduğunu belirten ve adalet türlerinin tanımını yapan filozoftur. "devlet, adaleti sağlamalı ve buna uygun normlar koymalıdır, erdemli vatandaş da bu düzene uymalıdır."
adalet türleri için:
(bkz: mutlak eşitlik)
(bkz: nisbi eşitlik)
ayrıca, aristo'ya göre mutluluk; araştırmak, bilimle uğraşmak ve öğrenmek ile ve öğrendiklerini hayatında uygulamak ile mümkündür.
mutlu olmamız dileğiyle efenim -
sosyologların "aristo" denildiğinde kızıp, "sana kemal yerine kem deseler hoşuna gider mi? aristoteles diyeceksiniz" diye tepki gösterdiği ünlü düşünür, filozof. -
aristoteles ya da kısaca aristo, m.ö. 384 - 322 yılları arasında yaşamış büyük yunan filozoflarından birisidir. yunanistan'ın kuzeyinde, makedonya kralının sarayında doktor olan bir babanın oğlu olarak dünyaya gelmiştir. 17 yaşında platon'un öğrencisi olmak için atina'ya gitmiş ve platon'un ölümüne dek yaklaşık 20 sene boyunca orada yaşamıştır. platon'un öğrencisi olarak matematik, biyoloji ve felsefe üzerine çalışmalar yapmış, eserler ve dersler vermiştir. (bkz: platon)
aristo, daha sonraki yıllarda makedonya kralı ıı. philippos'un oğlu, istikbâlin büyük iskender'ine dersler vermeye başlamıştır. m.ö. 336 yılında ıı. philippos öldürülünce iskender tahta çıkmış, aristo da atina'ya dönerek kendi felsefe okulunu kurmuştur. bu felsefe okulunda, aristoteles ve öğrencileri pek çok konuyu ağaçlar altında gezinerek tartışmışlardır. bu sebeple, aristo'nun geliştirdiği düşünce sistemi "gezinimcilik" ismiyle de anılmıştır.
aristoteles'in düşünceleri platon'un düşüncelerinden farklıdır. platon, daha çok insan yaşamının nasıl olması gerektiği üzerine düşünceler geliştirmiştir. aristoteles ise gerçek dünyaya bakıp, insan yaşamının nasıl olduğuyla ilgilenmiş ve insanların karşılaştığı mevcut bir takım problemlere nasıl çözüm getirilebileceğine kafa yormuştur.
ünlü filozofun en büyük eserleri physika, ta meta-physika ve politika'dır. orta çağ'ın yazar ve düşünürleri, doğa ve insan yaşamıyla ilgili görüşlerinin çoğunu aristoteles'in öğretileri üzerine kurmuşlardır. -
platon'un öğrencisi olmasına rağmen fikir konusunda ayrı düştükleri çok konu var. aristoteles realisttir, güçlü güçsüzü yönetir der. dünya hiyerarşik düzenlenmiştir der. yapısı dolayısıyla bireyler yalnız yaşayamaz, bu yüzden insanların bir araya gelip aileyi, köyleri ve hatta polisleri (şehir) oluşturmak zorundadır der. tam tersine plato, idealistti ve fikirleri devrim niteliğindeydi. res publica'da yazdığı gibi, aile ve özel mülk kavramını reddetti, komünal ruhun daha kuvvetli olması için.
son olarak, araştırmacıların bir kısmı aristoteles'in iskender üzerinde pek bir etkisi olmadığını söylüyor, zaten yanlış hatırlamıyorsam 2 veya 3 yıl yapmış iskender'in hocalığını ve ayrıca iskender'in bütün kültürleri birbirine karıştırıp imparatorluk kurması aristoteles'in fikirlerine aykırıydı. -
ortacagdan sonra çok elestirilen, bilimlerin tasnifinde cok yanlis yaptigi ileri surulen dahi filozof. elestirenler onun kanitlarini yetersiz bulur ve bazi tasniflerinin ileri derece komik oldugunu ileri sürer. misal hayvanları; yararli, zararli ve gereksiz olarak üç sınıfa ayirmistir. yine bitkileri de agaclar, calilar ve otlar olarak uc sinifta incelemistir. iste ona gülünen noktalardan biri de bu siniflandirmalardir. ona zamaninda gulen ve dudak buzen insanlarin bu begenmeyisleri olmasaydi insanlar belki de ortacag karanligindan cikamazdi.
ama yine de unutulmamali ki aristoteles milattan once 4. yuzyilda yasadi, fikirleri asirlarca deger gordu ve bazilari da hala gormektedir.