asch deneyi

uyma ve itaat psikoloji içerisinde çokça araştırılan konulardan ikisidir ve bu alanda yapılmış deneyler sonuçlarıyla insanları şaşırtmayı her zaman başarır. asch uyma davranışını (norm etkisi) ölçmek için bir deney kurguladı. 7 ya da 9 kişilik grupları bir masanın etrafında toplayarak katılımcılara ana çizgiyle eşit uzunluktaki çizgiyi bulmaları için 3 farkli uzunlukta çizgi gösterildi. grup içerisinde sadece bir kişi gerçek katılımcıydı. diğer kişiler ise işbirlikçilerdi. işbirlikçiler sürekli olarak yanlış cevaplar verdiler.
deneyin sonuçları şaşırtıcıydı. katılımcıların %50'si grup etkisine bağlı olarak 6 ve daha fazla denemeden sonra çoğunluğun yanlış cevabına uydu. %5 ise on iki denemenin hepsinde çoğunluğa uydu. ortalama uyma oranı ise %33'tü. kontrol koşulunda ise katılımcılar grup etkisi olmadan sorulara cevap verdiler ve yanlış cevap verme oranı sadece %1'di. yani katılımcıların yanlış cevap vermeleri sorulara bağlı değildi. işbirlikçilerden yalnızca birinin -kalın camlı gözlükleri vardı- çoğunluğun cevabından farklı bir cevap verdiği durumda uyma davranışının azaldığı görüldü. gruptaki işbirlikçi sayısının artmasının ise uyma davranışı üzerinde etkili olmadığı bulundu.
deneyin sonucunda asch katılımcılara niçin uyma davranışı gösterdiklerini sordu. katılımcıların birçoğu grubun doğru cevap verdiğine inanmıyordu ancak göze batmak istemedikleri için grupla aynı cevabı verdiklerini söylüyorlardı. küçük bir azınlık ise çizgileri gerçekten de grubun gördüğü gibi gördüğünü bildirdi. elbette grubun yanlış cevaplarından bağımsız olarak cevap veren katılımcılar da vardı. bağımsız kalanlar duygusal olarak etkilendiklerini ancak kendilerine söylendiği gibi doğru cevabı verdiklerini söylediler.
bu tarz deneyler insan davranışlarının dinamiği hakkında bize bilgi verir. insanlar bariz cevaplar içeren bir çalışmada bile grup içerisinde yalnız kalmaktansa yanlış cevap vermeyi yeğlediler.