bakur - çayan demirel

34. istanbul film festivali kapsamında gösterilmesi planlanan, kürt coğrafyasının türkiye sınırları içinde ve kuzeyinde kalan üç ayrı bölgesindeki kamplarda yaşanan hayatı konu alan, gazeteci ertuğrul mavioğlu ile "5 no'lu cezaevi 1980-84" belgeselinden tanıdığım yönetmen çayan demirel’in yönettiği bir gerilla belgeselidir. fakat "kayıt tescil belgesi" eksikliğini öne süren kültür bakanlığı'nın gerekçesi yetersiz bir sansür uygulamasıyla festival programından çıkarılmıştır.

3 mayıs dünya basın özgürlüğü günü'nde sansür nedeniyle izleyiciyle buluşamayan bakur’un galası diyarbakır cegerxwin kültür merkezi'nde ve istanbul şişli kent kültür merkezi’nde olmak üzere iki şehirde yapılmıştır. 8. documentarist istanbul belgesel günleri kapsamında gerçekleştirilen galasına katılma fırsatı bulduğumda, rezervasyon sistemini etkisiz bırakacak kadar tıklım tıklım olmuş salonda yer kalmadığı için ayakta da olsa tüm filmi izleyenlerin varlığıyla hiçbir sansürün sanatı halktan gizleyemeceğine ve hiçbir mücadelenin sansürlenerek engellenemeyeceğine tanık oldum.

bahsi geçen kayıt tescil belgelerine sahip olmadığı halde gösterilen yerli filmler varken ve istanbul film festivali'nin programı haftalar öncesinden belirlenmişken, 12 nisan 2015'te atlas sineması'nda yapılacak ilk gösteriminin bir gün önceden engellenip, bu engellemenin gösterimden sadece birkaç saat önce duyurulmuş olması da bambaşka bir fiyaskodur.

iksv'nin konuya dair açıklaması şu şekilde olmuştur:

“tc kültür ve turizm bakanlığı sinema genel müdürlüğü’nden istanbul kültür sanat vakfı’na gönderilen yazıyla “sinema filmlerinin değerlendirilmesi ve sınıflandırılmasına ilişkin usul ve esaslar hakkında yönetmelik”in 15. maddesi uyarınca festivallerde gösterilecek türkiye ’de üretilen filmlerin kayıt tescil belgesi almış olması zorunluluğu hatırlatılmıştır. yasal mevzuat gereği, “ülke içinde üretilen filmler kayıt ve tescil edilmiş olmak kaydıyla” festivallere katılabilir. kayıt tescil belgesi olmayan ve türkiye’de üretilen filmlerin gösterilmesi halinde hukuki yaptırım uygulanacağından bu belgeye sahip olmayan filmler istanbul film festivali kapsamında gösterilemeyecektir. bu nedenle, 12 nisan pazar günü saat 16.00’da atlas sineması’nda gösterileceği duyurulan, çayan demirel ve ertuğrul mavioğlu’nun yönettiği kuzey / bakur adlı filmin gösterimi yapılamayacaktır. filmin kayıt tescil belgesi alması durumunda, önümüzdeki günlerde gösterileceği zamanlama açıklanacaktır.

yabancı filmler bu yönetmelik kapsamında değerlendirilmemektedir. istanbul film festivali olarak yabancı filmler için tanınan muafiyetin yerli yapımlar için de uygulanması gerektiğini düşünüyoruz. istanbul film festivali, şimdiye kadar programında gösterilecek yerli filmlere de yönetmeliğin yurtdışı filmlere tanıdığı istisnanın uygulanması için görüşmelerde bulunuyordu ve bulunmaya devam edecek. ancak halihazırda bu yönetmelik gereği festivale seçilen filmlerin gösterilebilmesi için kayıt tescil belgesi almaları zorunluluğu devam ettiğinden festival kapsamında gösterilecek diğer yerli filmlerin de bu belgeyi alması gerekmektedir."

belgeselin yapım şirketi olan surela film'in konuya ilişkin açıklaması ise şu şekildedir:

“belgesel filmimiz bakur’un 34. istanbul film festivali kapsamında bugün gerçekleşmesi gereken ilk gösterimi, kültür bakanlığı’nın çıkardığı engel nedeniyle gösterime bir gün kala iptal edilmiştir.
kültür bakanlığı, festivale gönderdiği tebligatla ‘kayıt ve tescil belgesi’ almamış olan yerli filmlerin programdan çıkarılmasını istediğini bildirdi. kültür bakanlığı ile yaptıkları görüşmelerden bir sonuç çıkmayınca, tebligata göre gereğini yapmak zorunda olduklarını belirten festival yönetimi, bakur’un gösteriminin iptal edildiğini duyurdu.
filmimizin gösteriminin önündeki engellerin kaldırılması için çeşitli girişimlerde bulunduysak da, bunların tümü sonuçsuz kaldı.

gelinen noktada;
1- pek çok prosedürü tamamlayarak festival programına alınmış filmlerin doğrudan bakanlıktan gelen baskı sonucunda gösterimden kaldırılması açık bir sansürdür.

2- kültür bakanlığı, filmlerin gösterimlerinde ‘kayıt ve tescil belgesi ile eser işletme belgesi’ almış olma şartını, ifade özgürlüğünü hiçe sayarak keyfi bir sansür mekanizması olarak zaman zaman karşımıza çıkarmaktadır. kültür bakanlığı’nın sinemacıların hak ve özgürlüklerini hiçe sayarak, tüm itiraz ve mücadelelerimize rağmen sürdürdüğü bu yasakçı uygulamalarını kabul etmiyoruz.

kültür bakanlığı’nın festivallerde yeniden eser işletme dayatmasına girişmesi bakur belgeseli gösterimi açısından bir engelmiş gibi sunulmakla birlikte, asıl olarak tüm sinema izleyicilerini ve film emekçilerini yakından ilgilendirmektedir.

bunları göz önünde bulundurarak ‘bakur’un bugünkü gösteriminin iptal edilmiş olması nedeniyle duyduğumuz üzüntüyü kamuoyuyla paylaşıyoruz. ‘bakur’un en geniş izleyici topluluğuyla buluşması için elimizden geleni esirgemeyeceğimizi kamuoyuna duyuruyor ve herkesi sansüre karşı dayanışmaya çağırıyoruz.”

yapılan bu çağrı başarılı olmuş, sinema tarihimizin en güzide dayanışma örneklerinden biri gerçekleştirilmiştir. bakur'un gösteriminin iptal edilmesinin ardından istanbul film festivalinde yer alan 22 film bakur'a destek olarak festivalden çekildiklerini açıklamış ve festival fiilen kapanmıştır.

yönetmen ve yapımcıların katılımıyla düzenlenen basın toplantısından sonra yayınlanan bildiride belirtilenler şu şekildededir:

"34. istanbul film festivali kapsamında bakur (kuzey) adlı belgesel filmin bugün gerçekleşmesi gereken ilk gösterimi, kültür bakanlığı’nın kayıt-tescil ve eser işletme belgeleri olmayan yerli filmlerin festivalde gösterilemeyeceğini bildirmesi üzerine, festival yönetimi tarafından iptal edilmiştir.

biz aşağıda ismi bulunan sinemacılar, kayıt-tescil ve eser işletme belgelerinin bir sansür aracı olarak filmlerin gösterimlerini engellemek için dayatılmasına karşı çıkıyoruz. festivallerde gösterilecek yabancı filmlerden istenmeyen bu belgelerin yerli yapımlar için bir zorunluluk haline getirilmesini kabul etmiyoruz. bunu bir baskı ve sansür olarak nitelendiriyoruz.

ayrıca, haftalar önce festival’in programı açıklanmış, hatta eser işletme belgesi olmayan bazı yerli filmler sorunsuzca gösterilmiştir. bu müdahalenin bakur filminin gösterimine yönelik yapılması, bu sansürün arkasında siyasi bir karar olduğunu da gözler önüne sermiştir.

filmlerimizin özgürce izleyiciyle buluşmasının önündeki bütün engellerin derhal kaldırılmasını talep ediyoruz. eser sahipleri olarak, eser işletme belgesi olsun olmasın bu belgeyi festivallere ibraz etmeyi reddediyoruz.

bakur belgeselinin uğradığı sansür kaldırılıp, filmin festival gösterimi özgürce yapılana kadar filmlerimizi istanbul film festivali’nde hiçbir şekilde göstermeyeceğimizi ve bu koşullar altında istanbul film festivali’nin tüm gösterimlerini durdurmasını talep ettiğimizi kamuoyuna duyururuz.

ayrıca, tüm festivalleri, sinema meslek birliklerini, sinema emekçilerini, sinema yazarlarını ve tüm sinemaseverleri sansüre karşı dayanışmaya çağırıyoruz."

ertuğrul mavioğlu (bakur)
ayşe çetinbaş (bakur)
koray kesik (bakur)
ahmet bawer aydemir (bakur)
gürcan keltek (koloni)
aziz mullaaziz (koloni)
fırat gürgen (koloni)
cem kaya (motör)
eytan ipeker (idil biret: bir harika çocuğun portresi)
erol karakaya (is)
bingöl elmas (komşu komşu hu)
gürkan hacır (haziran yangını)
özlem küskü (haziran yangını)
kazım öz (beyaz çınar)
ihsan kaçar (berroj)
ömer leventoğlu (berroj)
zekeriya aydoğan (çırılçıplak/şılfîtazî)
deniz yeşil (yollara düştük)
hacı orman (homo politicus)
metin kaya (soluk)
nadir öperli (nefesim kesilene kadar)
emel emine balcı (nefesim kesilene kadar)
faruk hacıhafızoğlu (kar korsanları)
barış atay (eksik)
bilge elif turhan (sarmaşık)
tolga karaçelik (sarmaşık)
caner erzincan (yeni dünya)
ali atay (limonata)
mehmet eryılmaz (misafir)
murat düzgünoğlu (neden tarkovski olamıyorum)
osman özcan (neden tarkovski olamıyorum)
çiğdem vitrinel (fakat müzeyyen bu derin bir tutku)
erol mintaş (annemin şarkısı)
zeynep dadak (ufak hakikatler)
pelin esmer (ulusal belgesel jürisi)
emel çelebi (ulusal belgesel jürisi)
erden kıral
nuri bilge ceylan
zeynel doğan
özgür doğan
reis çelik
onur ünlü
elif refiğ
cem öztüfekçi
aynur özbakır
nejla demirci
necati sönmez
erdal ceviz
ismail içen
can kılcıoğlu
nermin aytekin
nihan katipoğlu
nil perçinler
ender yeşildağ
aslı ertürk
rojda akbayır
asena günal
eylem ertürk
zeynep güzel
vuslat saraçoğlu
can candan
elif ergezen
eset akçılad
sinan yusufoğlu
mustafa dok
mehmet ünal
çiçek kahraman
gizem bayıksel
bilge taş
esra özban
funda alp
önder çakar
somnur vardar
pelin başaran
feyha iren
anna maria aslanoğlu
emre yeksan
gökçe ince
aslı özgen tuncer
sabahat gerek
seher inan
seray şahiner
enis köstepen
emin alper
cemil oğuz
seren yüce
tülin özen
tunç erenkuş
murat bayramoğlu
cihan aslı filiz
özcan vardar
belmin söylemez
haşmet topaloğlu
ali kemal çınar
erhan odabaş
ali aga
azra deniz
okyay mustafa ünlü
siyad
siyah bant
yeni film dergisi
altyazı aylık sinema dergisi
documentarist istanbul belgesel günleri
hangi insan hakları film festivali
pembe hayat kuir fest