tarihte "türk" adını resmi devlet adı olarak ilk defa kullanan göktürklerdir. göktürklerin ortaya çıkışı 540'lı yıllardadır. söz konusu dönem için birinci derece kaynak olan çin kaynaklarındaki bilgilere göre göktürklerin lideri bumin kağan'dır. bumin kağan'ın siyasi bir güç olarak ortaya çıkışından birkaç yıl sonra çin ile resmi ilişkilere girdiği anlaşılmaktadır ancak o yıllarda göktürkler avarlara bağlıdırlar. bumin kağan, çin seddi'nin kuzeyinde ipek ticaretiyle meşgulken bir yandan da avarlara karşı başlatılan tölis isyanını bastırır. bu başarısının getirisi en az elli bin kişilik bir kuvvetin kendisine bağlanması olmuştur.

tölis isyanını bastırdıktan sonra yeteri kadar güçlendiğine inanan bumin kağan, avar hükümdarının kızı ile evlenmek ister ancak bu isteği reddedilir. bunun üzerine çin'deki batı wei hükümdarının kızıyla evlenir ve böylece ittifak avarlara karşı batı wei ile kurulmuş olur.

bumin kağan, 552 yılında beklenmedik bir şekilde avarlar üzerine baskın yapar ve onları mağlup eder. bumin kağan'ın kazandığı bu zaferden sonra göktürk kağanlığı tam olarak bağımsızlığına kavuşur. yeni kurulan devletin batı kısımlarının idaresi, bumin kağan tarafından kardeşi istemi'ye verilir. bumin kağan'ın ölümünden sonra yerine sadece birkaç ay hükümdarlık yapan oğlu kara kağan geçer. kara kağan'ın hastalanarak ölmesi üzerine yerine vasiyeti gereği kardeşi muhan kağan geçer. bumin kağan'ın kardeşi istemi, 576 yılına kadar devletin batı kısmını "yabgu" unvanıyla idare eder. doğuyu muhan kağan, batıyı da istemi yabgu yirmi yıldan fazla yönetir.

muhan kağan, bir dizi askeri harekat yaptı. avarların son birliklerini yok etti, kırgızları kendine kattı ve batıda heftalitleri (ak hunlar) yendi. bu dönemde bizans ile de etkileşimler olmuştur. ipek ticareti konusunda bilinen ilk türk heyeti istanbul'a ulaşır.

muhan kağan öldükten sonra yerine kardeşi taspar kağan geçmiştir. taspar kağan'ın en önemli özelliği budizm'e ilgi duymasıdır hatta bir budist tapınağı da yaptırmıştı ve nirvanasutra kitabını türkçeye çevirtmiştir.

taspar kağan öldükten sonra yerine apa kağan geçmiş ancak görevde fazla kalamamıştır. yerine anlo-kağan, kağan olmuş ve onun da ülkede kontrolü sağlayamaması üzerine devlet adamları yerine nivar'ı kağan yapmışlardır. göktürk kağanlığı'nın batıya bağlı diğer kısmında ise istemi'nin ölümünden sonra yerine oğlu tardu geçmiştir.

doğu göktürk kağanlığı 630 yılında kişisel çekişmeler sebebiyle yıkılır. 659 yılında çin tarafından işgal edilmesinin ardından batı göktürk kağanlığı da yıkılır. kağanlıkları yıkılınca yüz binlerce türk çin'e sığınır. bundan sonra türkler elli yıl çin egemenliğinde yaşadılar ancak örgütsüz değillerdi. türk devletini bir kez daha kurmanın hayallerini kuruyorlardı...