bürokrasi

latince “burra” ve yunanca “kratos” sözcüklerinden türetilmiştir. “burra” masaları örtmede kullanılan koyu renkli kumaş, “kratos” ise egemenlik, yönetim anlamına gelmektedir. buna göre bürokrasi “masaların ya da büroların egemenliği anlamındadır. bu kavramın ortaya çıktığı dönemde memurların hizmet yürüttükleri masaların üzeri koyu renkli kumaşla örtülmekteydi. aslında bu benzetme ile ifade edilmek istenen, memurların toplum üzerinde giderek artan egemenliğidir. memurların bu egemenliği, onların hizmet yürüttükleri bir araçla (yazı masası) ya da mekanla (büro) nitelendirilmiştir.

bütün dillere geçen ve “aristokrasi, burjuvazi, teknokrasi” gibi bir sınıfı ve onun zihniyetini anlatan bir kavram olmuştur. bu kavram ilk defa 1745’te fransız fizyokrat ve iktisatçı vincent de gournay tarafından kullanılmıştır. bürokrasi kelimesi “büro” (daire, memurlar) ve “krasi” (güç, iktidar) kelimelerinin birleşmesinden meydana gelmiştir. böylece bürokrasi “büroların iktidarı” anlamına gelmektedir.

bürokrasi modern anlamını weber'in yasal-ussal otoriteye dayanan bürokrasisi ile bulmuştur. bürokrasinin asıl anlamı olan yönetim ve örgütlenme şekli olarak bürokrasi; iş bölümü, uzmanlaşma, örgütlenme, hiyerarşik bir yapı, kurallara bağlılık ve planlama çerçevesi içinde geniş grupların disiplinli bir şekilde yönetilmesini gerektiren bir toplum örgütlenmesini temsil etmektedir. weber, bürokrasiyi, iş bölümü, otorite hiyerarşisi, yazılı kurallar, yazışmaların ve faaliyetlerin dosyalanması, gayri şahsilik, disipline olmuş bir yapı ve resmi pozisyonlardan oluşan ilkeleri bulunan bir örgüt ve yönetim biçimi olarak ele almıştır.

bürokrasi, devletli tüm toplumlarda yönetici sınıfın oluşmasıyla kendiliğinden ortaya çıkmış ancak günümüzde bürokrasi karar alıcıların (siyasilerin) aldığı kararları uygulayanlar olarak siyasetten ayrışmıştır. bu yönüyle yürütme erkinin içinde kalmıştır. ancak uzman, teknik bilgiye sahip yıllarını belli bir alanda çalışmaya vermiş bürokratların karar alma, yasama mekanizmalarına etkisi yadsınamaz bir gerçeklik ve devamlı bir gerilim konusudur.