dekalog - krzysztof kieslowski

krzysztof kieslowski'nin polonya devlet televizyonu için yaptığı 10 filmden oluşan seri. musevilikteki 10 emrin ekseninde insanoğlunun ahlaki panoramasını çizer kieslowski ince ince. ayrıca bütün filmler aşağı yukarı benzer oyuncu kadrolarıyla ve aynı sitede geçer. bir de bütün filmlerde tek bir karakter vardır, öylece birkaç saniyeliğine görünür. muhtemelen de herkesin hayatında -inansın inanmasın- bir şekilde yer alan tanrı figürünü simgelemektedir o adam.

stanley kubrick'in de hayatı boyunca "başyapıt" olarak nitelediği tek yapıtmış bu seri.

dekalog jeden
bölüm 1
"senin tanrın benim, başka tanrın yoktur."

dekalog dwa
bölüm 2
"tanrı'nın ismini boş yere ağzına almayacaksın."

dekalog trzy
bölüm 3
"altı gün çalışacaksın, bir gün dinleneceksin"

dekalog cztery
bölüm 4
"anne ve babana saygılı davranacaksın."

dekalog piec
bölüm 5
"öldürmeyeceksin."

dekalog szesc
bölüm 6
"zina etmeyeceksin."

dekalog siedem
bölüm 7
"çalmayacaksın."

dekalog osiem
bölüm 8
"yalan yere şahitlik yapmayacaksın."

dekalog dziewiec
bölüm 9
"komşunun evine tamah etmeyeceksin."

dekalog dziesiec
bölüm 10
"komşunun karısına, kölesine, hiçbir şeyine tamah etmeyeceksin."

10 emir ve kieslowski.
kieslowski'nin insanı tanrıdan daha çok etkilediği seri.

tamamını nereden izleyebilirim diye merak ettiren film serisi.

süt metaforu sıkça geçiyordu ve beni çok etkilemişti. agnostik bir yönetmenden bu konuda çıkabilecek en iyi seridir kanımca. yönetmen bir nevi kendini anlatmıştır.

tüm dünyada üniversitelerde en çok okutulan, incelenen, her bölümü, her sahnesi üzerinde tartışılan, hepsi ayrı başyapıt kabul edilen 1988 yapımı orta metrajlı filmler serisi.

nitekim stanley kubrick de ‘’hayatım boyunca söyleyebileceğim tek başyapıt’’ demiştir dekaloglar için.

herkese bir sinema dersidir dekaloglar.

dekalog, kieslowski'nin vaktiyle bir söyleşide sarf ettiği "edebiyat sinemadan üstündür" sözünün; nerdeyse tersini ispatlayacak kadar da edebi. sadece kieslowski'ye atfedilebilecek bu beceri, pandomiminden müziğe, senkronizasyondan betimleme gücüne kadar sanatta ulaşılabilecek zirvelerin bir sentezinden çok, kadraja aldığı şeyler üzerinden bir dil kurup yükü diyaloglardan çok gösterilenler üzerine yüklemesi, bu arada sembolizmi asla çiğleştirmemesi ve kubrick'in ifadesiyle fikirleri ifade etmek yerine onları dramatize etmesiyle hissedilir.

dekalog, bir bütün olarak üç bin yıldır en büyük öğreti olarak insanın önüne konan din, ahlak gibi kuramlara yapılan bir eleştiridir. "on emiri" onamak için değil, sorgulamak içindir.

krzysztof kieslowski, bez konca'da beraber çalıştığı ve ileride de beraber çalışacağı senarist krzysztof piesiewicz ile tevrat'taki 10 emir'i günümüz dünyasındaki anlamlarını yeniden sorgulayarak senaryoyu yazarlar. ortaya çıkan filmler, gizemli ve felsefi olmakla birlikte, her zaman içinde gerçekçi anlatımlarıyla, birbirinden başarılı oyunculuklarla, zbigniew preisner'in her zamanki gibi mükemmel müzikleriyle, hikayelerin tamamlayıcı öğesi olan sembolik anlatımıyla ve de kieslowski sinemasının olmazsa olmazı başarılı sinematografileriyle, dini inançları/insani değerleri gökyüzünden gerçek hayata düşürüyor, onları somutlaştırıyor, en önemlisi de insancıllaştırıyor.

her bölümünde bir varşova'daki toplu konut sitesindeki bloklarda yaşayan karakterlerin ele alındığı filmlerin hikayeleri aslında büyük birer tesadüften ibarettir. tesadüf kaderin vücut bulmuş hali ve hayatı anlamlı kılan şeydir.

her bölümün öyküsü ve oyuncuları farklıdır. buna rağmen, devamlılığı olmayan “dekalog”da oyuncular, kendi oynadıkları bölüm dışında da yer yer görünürler. zaten bütün olaylar aynı bölgede olmaktadır. aynı blokta oturan bu oyuncular zaman zaman asansörde, apartman girişinde, taksi beklerken, postanede vb. yaşamın içinde karşılaşırlar. bunun yanı sıra bütün bölümlerde yer alan ister isa’yı sembolize etsin, ister meleği sembolize etsin “gizemli” bir karakter vardır ki; yönetmen, bu karakterin on ayrı öyküye tanıklık etmesini sağlayarak bütünlüğü korumaya çalışmıştır.

dekaloglar’ın her birinde küçük de olsa bir diğerine göndermeler vardır. dekalogdaki tesadüfler filmden uzayıp, kieslowski'nin sonraki filmlerine taşar. dekalog 9'da anlatılan kısa hikaye, la double vie de véronique filmine konu olur. van den budenmayerin'in bestesi trois couleurs: rouge'da dramatik bir önem içerir. dekalog 9'da intihar etmek için apartmandan çıkan roman, dekalog 6'daki aşkını itiraf edip, kahve içme sözü alan genç çocukla karşılaşır; bir yanda yılgınlık bir yanda büyük bir mutluluk! bu bağlantılar her bölümde ustaca, sezdirmeden kurulmuştur. filmler birbirinin içine giderek durmaksızın devam ederler.

filmlerin tamamı aynı binada çekilmiş olmasına rağmen, her bir film başka bir yerde çekilmiş hissi uyandırır. kieslowski'nin bu başarısı, her filmde başka bir görüntü yönetmeni ile çalışmış olmasından gelmektedir.

kieslowski’nin bu seride, cevaplardan ziyade soruları öncelemesi izleyiciyle aradaki perdeleri kaldırır.

filmlerin bir diğer ortak noktası ‘ölüm’ imgesidir. neredeyse her film ölümle açılır ve ölümle son bulur. filmin asıl akışını ilk filmde ölü bir köpek, ikinci filmde ölü bir tavşan başlatır ve ölüm imgesi kendini gerçekleştirerek filmin sonunda ‘ölmeyi’ doğurur.

kieslowski, dekalog serisi ile yıllarca geliştirdiği sinemasal dilini zirve noktasına çıkarmıştır. bundan sonra çektiği filmlerde de aynı dili görür, aynı tadı alırız.

filmlerin açık uçlu ve yoruma açık yapısı, onları her izleyişte yepyeni bir katmanına erişmemizi sağlarken, zbingiew preisner’in müziğinin de anlatılan hikâyelerle âdeta bütünleştiğini görürüz. kameranın dinginliği, mekanların, hikayelerin sinematografik anlatımına olabilecek en uygun mekanlar haline getirilmiş olması ve hikayenin diyaloğa fazlaca yer vermiyor oluşu, izleyici açısından yaşanan gerçekliğe kendini daha kolay konsantre edebilme ve defalarca izlenebilme, her yeni izleyişte farklı noktalara ulaşabilmeyi sağlar.

dekalogların tamamında oldukça basit, yalın bir dil hakimdir ama her bölüm din, erdemlilik, ahlak konularından derinlikli açılımlar sunar. her bölümde bir simge, bazen bir küçük kare, bir eşya bölümün kodlarını oluşturur.

filmlerdeki karakterlerin hepsi duygusal anlamda sonsuz bir sıkışma içindedir. hayatla aralarına çok keskin sorunlar girer ve karakterler gerekeni yapamazlar. yaptıklarında da davranışları tahmin ettikleri sonucu vermez. buzun kırılmayacağını bilimsel olarak ispatlayan baba, bilime olan küstahça inancının bedelini çok ağır öder.intihar etmeye çalışan hiç bir karakter ölmeyi başaramaz. buna karşın yaşaması kesin olan ölür.

dekalogdaki mekanlar, neredeyse varşova'nın tamamını içermekte. bu kadar kısa süre içerisinde dekalog'un bu denli mekan zenginliği ile çekilmesi de akıl almaz bir şey.

dekalog'un çekildiği mekanlara her yıl japonya'dan turistik gezi düzenleniyor olması da ayrı şaşırtıcı.

“dekalog”, hayatında ahlâk duygusunun sarsılmaz bir yeri bulunan, her ırktan, her dinden ve her yaştan sinemasever için çok önemli sinemasal bir deneyim. defalarca izleme ve her izlemede de üzerine geceler boyu düşünme ihtiyacı doğuran bir film dizisi bu…

kieslowski, yurttaş kane filmini örnek vererek bu filmi, en az yüz kez izlediğini söyler, “ önemli olan, o filmde benim bir yerimin olmasıydı. ben, o filmi yaşamıştım.” der.

kieslowski filmlerinde mutlaka ‘’bir yeriniz vardır.’’

kieslowski'nin on emri yerle bir ettiği, duvara çarptırıp üzerinde tepindigi dizisidir.
su sıralar hq görüntülü versiyonunu arşivim için aramaktayım.