dil ve toplum - kamile imer

"...dil hakkındaki araştırmaların tümünü içine alan en kuşatıcı işaretler bilimine (c.morris' i izleyerek) "semiotik" diyoruz."dil" sözcüğünü burada, dar manada yalnız günlük dil (tabii dil, tarihsel dil) olarak değil, bütün bilimsel ve teknik dilleri ve genel olarak her türlü tabii veya yapma sembol sistemlerini kapsamı içine alacak şekilde, en geniş manada kullanıyoruz.örneğin "c" sembolü kimya dilinin bir terimi ve "c+o2" sembol dizisi (deyimi) ise aynı dilin bir önermesi sayılmalıdır.bu anlamda her bir özel uğraşı alanına (bilimler, güzel sanatlar, ahlak, hkuk, metafizik, v.b) özgü bir "dil" olduğunu söyleyebiliriz.

dilde şu üç faktörü ayırt edebiliriz: a) deyimler ( yani tek tek anlamlı semboller ve bu sembollerden kurulu sonlu diziler); b) deyimlerin dil dışı karşılıkları (yani dile getirdikleri nesneler) c)"kullanan" (yani deyimleri belli bir yer ve zamanda kullanan tek tek insanlar veya insan topluluğu).genel olarak , verilen bir deyimin belli bir dil dışı karşılığı olması bu deyimin içkin (intrinsic) veya tabii bir özelliği değildir;yani deyim ile dil dışı karşılığı arasındaki bağlantı ne mantıksaldır , ne de nedensel (causal). duman görülen yerde ateş beklenir, öyle ki duman ateşin bir işareti sayılabilir. burada "işaret" ile "işaret edilen" arasında gerçektende tabii, nedensel bir bağlantı vardır.öbür yandan "mavi" sözcüğünün mavi rengini ifade etmesi, bu sözcüğü kullanan kimselerin ilkece hür istemlerine bağlı bir uzlaşıma (convention) dayanarak "mavi" sözcüğüyle mavi rengini kastetmelerinden başka bir şey değildir.

imdi,sözü geçen üç faktör açısından , semiotik (yani genel dil bilimi) üç ana bölüme ayrılmaktadır:

sentaks, deyimleri gerek "kullanan" faktörünü, gerekse deyimlerin "dil dışı karşılığı" faktörünü hesaba katmadan inceleyen semiotik dalıdır.

semantik"kullanan" faktörünü hiç hesaba katmadan, dilsel ifadeleri sadece dile getirdikleri nesneler (yani "dil dışı karşılıkları" ) açısından inceleyen semiotik dalıdır.

pragmatik, deyimleri "kullanan" faktörü açısından inceleyen semiotik dalıdır.

örneğin, "mavi" sözcüğünün türkçede bir sıfat olması sentaktik,aynı sözcüğün mavi rengini dile getirmesi semantik, bu sözcüğün öteden beri türkler tarafından mavi rengini ifade etmek için kullanılması ise pragmatik bir olgudur.genel olarak herhangi bir deyim ile bu deyimin dil dışı karşılığı arasındaki bağlantının belirtilmesi semantiğe aittir.böyle bir bağlantı uzlaşımsal olduğundan, bir "kural" -semantik kural- yardımıyla belirlenir..." (kitap bilgileri idefix'den alınmıştır.)