esnemek neden bulaşıcıdır

İnsan esnemesi şempanzelere de bulaşıyor!

Yapılan araştırmalar; esneme insanlar arasında nasıl bulaşıcıysa ve birisi esnediğinde karşısındaki de esnerse; şempanzeler de karşısında esneyen bir insan olunca esnediklerini gösteriyor.

Şempanzeler, makaklar ve Habeş Maymunları da dahil olmak üzere, kendi türleri içerisinde bulaşıcı esneme gösteren primatlardır. Araştırmacılar, bu kontrol edilemez reaksiyonun hem insanlarda hem primatlarda, bir çeşit empati oluşturarak grup içi bağların güçlendirilmesinde işe yaradığını düşünüyorlar.

İsviçre Lund Üniversitesindeki araştırmacılar bulaşıcı esneme olarak bilinen bu fenomenin, türler arası geçişi olup olmadığını anlamak için; 13 ay ila 8 yaş arasındaki 33 yetim şempaze inceledi. Her şempanzenin iki farklı insana verdiği tepkiye baktılar: biri yakından tanıdıkları bir insan (bakıcı anneleri), bir de hiç tanımadıkları bir insan (araştırmacı). Araştırmacılar deneyi bu şekilde kurdu çünkü önceki araştırmalar, şempanzelerin tanıdıkları şempanzelerin esnemesinden, tanımadıkları, farklı sosyal gruplardan şempanzelerin esnemesinden daha çok etkilendiklerini gösterdi.

Şaşırtıcı bir şekilde araştırmacılar şempanzelerin iki grup insana da aynı şekilde tepki gösterdiğini gözleyip primatların insanlarda, kendi aralarındakinin tersine, tanıdık/tanımadık ayırdetmediklerini öne sürdüler. Araştırmacılar ayrıca şempanzelerin ancak 5 yaşından sonra duyarlılık kazandığını buldular, bu da empati kurmanın içgüdüsel olduğunu ve yaş ilerledikçe daha karmaşıklaştığını gösteriyordu. İnsanlarda da durum böyledir -çocuklar yaklaşık 4 yaşına kadar bulaşıcı esneme göstermezler.

Önceki araştırmalar köpeklerin sahiplerinden bulaşıcı esneme kaptığını göstermişti ancak bu araştırmayla bilim insanları ilk kez şempanzelerin insanlardan esneme kaptığını göstermiş oldular. Araştırmacılardan Elaine Madsen açıklamasında bir sonraki planlarının şempanzelerin tanımadıkları insanlara neden tanımadıkları şempanzelerden farklı davrandıklarını araştırmak olduğunu bildirdi. Madsen şöyle söylüyor:

"Bir olasılık, şempanzelerin kendi türlerine ‘hedefli empati’ yaparken - tanıdıkları şempanzelerden seçici olarak esneme kapmaları - insanlarla etkileşimlerinde daha genel bir empati uygulamaktır."

Araştırma ekibine göre şempanzeler genelde insanlarla daha uyumlu bir ilişki geliştirirken tanımadıkları şempanzelere karşı rekabet içinde ve saldırgan oluyorlar.