-
daha dün akşam okuduğum vedat ozanın kokular kitabında bu konuya ilişkin uzunca bir bölüm var. kısaca bir kaç önemli, aklımda kalan yeri özetleyeyim: feromon kelimesi phero / taşımak ve hormon / heyecanlanmak kelimelerinin birleşimi; yani heyecan taşıyıcısı demek. feromon kısaca aynı cins canlıların birbirlerine mesaj ilettikleri kimyasal sinyallerin bütünü. bu sinyaller cinsellik sinyali de olabileceği gibi belli bir bölgeyi işaretleme, "benim" deme yöntemi olarak da kullanılıyor ( kedilerin fısfısları, köpeklerin birbirini yalarken aktardıkları salgı). ve feromonların genel kanının aksine her zaman kokulu olması da gerekmiyor.
hayvanlar aleminde işlevsel bir sinyal olan feromonlar biz insanlar için en azından cinsel çağrı anlamında evrimle geldiğimiz bu basamakta artık işlevsel değil. yapılan araştırmalarda burun kanatlarının hemen altında yer alan feromonun algılandığı bölgenin beyinle bağlantısı kanıtlanamamış. yani kısaca, istediğiniz kadını baştan çıkaracak feromonlu parfüm sattığını iddia eden reklamlara kanmayınız. öte yandan her insanın tıpkı parmak izi gibi kendine has bir de kokusu var. ve insanlar türlerinin devamı için en sağlıklı olan bireyi dünyaya getirme içgüdüsü ile bağışıklık sistemi kendisine en uzak olan adayı en cazip bulmaya yatkınlar. ve bu kokular da bunların sinyalini veriyor, biz bilemeden tabii. çünkü benzemezlerin karışımından daha dayanıklı olanlar ortaya çıkacak. tabii modern yaşamda bu kokularımızı parfümlerle, sabunlarla ve türlü şeylerle maskelemekteyiz ama sevdiğimin kokusu diye içimize çekmelere doyamadığımız şeyin evrimsel anlamda karşılığı biraz da bu.
anne bebek ilişkisi ise yine bu kitapta daha çok bebeğin anne karnında geçirdiği dönemdeki amniyo sıvısının kokusu ve annenin meme başlarından salınan kokunun çok az farkla aynıya yakın olması şeklinde anlatılmış ( hani şu çoğumuzun bildiği yeni doğan bebeği annenin üzerinde bırakırsan kendini memeye doğru itme refleksi ); feromonlardan biraz daha farklı ve ayrı bir konu. -
genellikle cinsellikle bağdaştırılan bir tür hormon olarak açıklaması yapılsa da; aslında her insanın kendine ait imzası niteliğinde diyebileceğimiz bir tür koku ya da kokunun ortaya çıkmasını sağlayan madde.. açıklayıcı ve kesin bir tanımını ben bulamadım.
bir insana aşık olmamızı sağladığı gibi; bir bebeğin anne ile arasındaki akıl almaz iletişimin de en önemli unsuru olabilir. -
aşık olmak ve cinselliğin bir numaralı sorumlusu.
yıllar önce izlediğim bir konferansta bu konular hakkında uzun uzun şöyle bir hikaye anlatılmıştı. konuşmacı olan kadın bir profesördü ve uzun yıllar feromon ve ilişkiler üzerine araştırmalar yapmış, yazmış çizmiş, nispeten konusunun uzmanı diyebileceğimiz birisiydi. platonik aşktan muzdarip yakın bir arkadaşı bana bir kaç ipucu versene diye bu kadının kapısını çalıyor. normalde kadının işi bu değil ancak arkadaş kontenjanından ötürü adrenalini denemesini öneriyor. zira adrenalin feromonun en etkili tetikçilerinden bir tanesiymiş.
hazırlıklar yapılıyor, anladığım kadarıyla atv tarzı ama bol düşme korkulu, hız yapmalı bir haftasonu etkinliği yapılıyor. aracın içinde esas kadın, esas adam ve etkinlik sorumlusu bulunuyor. birkaç saat süren adrenalinin sonunda araçtan iniyorlar ve kadın koştura koştura etkinlik sorumlusuyla flörtleşmeye gidiyor ve telefon numarasını alıyor. hedefte ufak bir sapma da olsa bence test başarısını gösteriyor.^:swh^
platonik aşığa gelecek olursak, demek ki neymiş, bazen ne yaparsan yap olmuyormuş bazen. -
bilimsellikten uzak çevrelerce malzeme edilmiş kavramdır. etiyolojisinden ziyade bilimsel çevrede kullanılan anlamı: "duyular yoluyla metabolizmayı etkileyecek işleve sahip kimyasallardır." (yani sadece türdeş hayvanlardan değil, hayvan olmayan kaynaklardan da yayılabilirler.)
hayvanlar aleminde birçok türde etkin olarak kullanılırken memelilerde kısıtlı kullanımı vardır. memeliler içerisinde insanda ise büsbütün yok olmamıştır.
insanların eş seçimini, olabildiğince farklı mhc proteinine sahip bireyler arasında yaptığına dair bir deney vardır. mhc proteini bağışık yanıtta önemli bir faktördür ve çocuğun hücre zarında en farklı kombinasyonlarının olması istenir. bu sayede çok farklı mhc'ye sahip bireylerin çocukları da çok farklı kombinasyonlara sahip olabilecektir.^:bilal'e anlatır gibi anlatmak^
feromonu günlük hayatının bir iletişim aracı olarak kullanan hayvanlar ise sadece koku yoluyla fertil veya infertil olabilir, tek başlarına bütün koloniyi etkileyebilir.
bahar çiçeklerinin etkisini farketmediniz mi henüz? bunda da kesin bir iş var. araştırıver şehmuz!
edit: başlığın sağlıktan bilime taşınması gerektiği kanaatindeyim. -
"sağlıklı çocuk aşkın meyvesidir" lafına indirgeyebiliriz genel konsepti, işte feromon aşkın belirleyicisidir denebilir bir teze göre.
o kadar ki kendine özzel bir sinir çifti olduğu iddia edilir.
https://en.wikipedia.org/wiki/Terminal_nerve
insanoğlu ise buna güvenmek yerine muhtelif memelilerin feromonlarıyla bezeli parfümleri sıkarak hedef şaşırtır ya da tarla bölünmesin diye kuzenleri everir...
bu yüzden bütün insanlık olarak mutsuzuz ulan! -
ben feromona inanmıyorum. erkeğin muhtelif yerlerinden koku çıkıyormuşta etkileniyormuş. güzel hikaye.