feromon

daha dün akşam okuduğum vedat ozanın kokular kitabında bu konuya ilişkin uzunca bir bölüm var. kısaca bir kaç önemli, aklımda kalan yeri özetleyeyim: feromon kelimesi phero / taşımak ve hormon / heyecanlanmak kelimelerinin birleşimi; yani heyecan taşıyıcısı demek. feromon kısaca aynı cins canlıların birbirlerine mesaj ilettikleri kimyasal sinyallerin bütünü. bu sinyaller cinsellik sinyali de olabileceği gibi belli bir bölgeyi işaretleme, "benim" deme yöntemi olarak da kullanılıyor ( kedilerin fısfısları, köpeklerin birbirini yalarken aktardıkları salgı). ve feromonların genel kanının aksine her zaman kokulu olması da gerekmiyor.
hayvanlar aleminde işlevsel bir sinyal olan feromonlar biz insanlar için en azından cinsel çağrı anlamında evrimle geldiğimiz bu basamakta artık işlevsel değil. yapılan araştırmalarda burun kanatlarının hemen altında yer alan feromonun algılandığı bölgenin beyinle bağlantısı kanıtlanamamış. yani kısaca, istediğiniz kadını baştan çıkaracak feromonlu parfüm sattığını iddia eden reklamlara kanmayınız. öte yandan her insanın tıpkı parmak izi gibi kendine has bir de kokusu var. ve insanlar türlerinin devamı için en sağlıklı olan bireyi dünyaya getirme içgüdüsü ile bağışıklık sistemi kendisine en uzak olan adayı en cazip bulmaya yatkınlar. ve bu kokular da bunların sinyalini veriyor, biz bilemeden tabii. çünkü benzemezlerin karışımından daha dayanıklı olanlar ortaya çıkacak. tabii modern yaşamda bu kokularımızı parfümlerle, sabunlarla ve türlü şeylerle maskelemekteyiz ama sevdiğimin kokusu diye içimize çekmelere doyamadığımız şeyin evrimsel anlamda karşılığı biraz da bu.
anne bebek ilişkisi ise yine bu kitapta daha çok bebeğin anne karnında geçirdiği dönemdeki amniyo sıvısının kokusu ve annenin meme başlarından salınan kokunun çok az farkla aynıya yakın olması şeklinde anlatılmış ( hani şu çoğumuzun bildiği yeni doğan bebeği annenin üzerinde bırakırsan kendini memeye doğru itme refleksi ); feromonlardan biraz daha farklı ve ayrı bir konu.