halime kaptan - rıfat ılgaz

yaklaşık 2 ay önce karadeniz'in kuş uçmaz kervan geçmez bir dağ evinde bulduğum ve hiç yoktan iyidir diyerek okuduğum, kurtuluş savaşı yıllarındaki karadeniz'i ve insanını bir karadenizlinin ağzından anlatan bir eser. yokluk ve kıtlık, yemeğe katmaya tuz, yıkanmaya sabun bulamamak... bugün markette 50 kuruşa aldığımız şeylerin o zamanın paha biçilmez ürünleri olduğunu öğrenmek... ve aradan sadece 100 yıl geçmiş olması... insanoğlunun son 200 yıldaki değişimi (gelişimi değil) gerçekten korkutucu düzeyde. ve sadece bu, çocuklar için yazılmış kurtuluş savaşı dönemini anlatan eser bile aslında insanoğlunun kendi kendinin yok edicisi olacağına dair kanıt niteliğinde bir kitap bana göre. kitaptan fazla fazla ve abartılı bir şekilde yaptığımız çıkarımları söylediğimize göre gelelim kitabımızın kendisine. dediğim gibi kurtuluş savaşı yıllarını, o dönemin zorluklarını, halkın yoksulluğunu bölgesel olarak anlatan bir eser. kendisi de bir karadenizli olan rıfat ilgaz memleketiyle gurur duyduğunu oldukça hissettiriyor bize bu eserde. savaş yılları on altı yaş üstü bütün erkeklerin savaşa gittiği o yıllarda kadınlardan ve yaşlılardan başka kimse kalmamış bir karadeniz köyünde kocası askerde, kayın babası mezarda, oğlu kucağında bir karadeniz kadınının hem kendi ailesi için hem de vatanı için verdiği yaşam mücadelesini anlatıyor bize. ölen kayın babasının teknesini alan halime başta sadece yaşam mücadelesi için açıldığı denize aşık olur ve kısa bir süre sonra karadeniz'in meşhur kadın kaptanı oluverir. genellikle karadeniz kadınlarına atfedilen erkek fatma karakterinin hayat bulmuş halidir halime bu kitapta. köyde daha askere alınmamış 13-14 yaşlarında iki genç uşağı kendisine tayfa ederek maceradan maceraya koşar.

işte kitabımız tam da bu tayfaların yaşlarındaki gençlerimize hitap eden bir kitap. bundan yaklaışık 10 yıl önce okumuş olduğu şu çılgın türkler, metal fırtına gibi kitaplarla o dönem milli duyguları tavan yapmış ve o dönemden sonra çevresinden gelen bitmek bilmeyen milliyetçilik dozundan bıkmış ve artık milliyetçiliği değersiz bir ideoloji olarak gören şahsımı maalesef çok etkileyemeyen bir kitap. çünkü kitabın her yaprağında dolup taşıyor bu anlatım. evrensellikten ne kadar daha uzaklaşabilirsin derken bölgeyi iyice daraltıp tamamen kendi memleket sevdasını anlattığı bir kitaba dönüyor rıfat ilgız'ın bu eseri. ancak çocuklarını; vatanını, milletini sevecek bireyler olarak yetiştirmek isteyen karadenizliler için eşsiz bir kitap diyebiliriz.

kitabın olumsuz yönlerinden biri de bana göre olay örgüsünün zayıflığı idi. anlatılan maceralar çok çabuk gerçekleşen ve zaman aralığı bakımdan birbirinden oldukça uzak, ve birbirine ancak çok zayıf bağlarla bağlanmış kısa öykücüklerden oluşuyor. bu da kitabın değerini azaltan bir faktör olarak gözüme çarptı.

bunun dışında kitap yoğun olarak denizcilik terimleri geçiyor. bu kitabın olumlu bir tarafı olmuş zannımca. zira tüm terimleri tek tek araştırıp neyin ne işe yaradığını öğrenmek çok zevkli oldu benim için. ayrıca bütün bu terimleri karadeniz'i betimlerken edebi bir şekilde harmanlayışı gerçekten kitabın en güzel taraflarından biri. rıfat ilgaz adeta sizi de karadeniz'de yelken açmaya davet ediyor betimlemeleriyle. beyninize duvarınızın baş ucuna koyacağınız bir tablo çıkarıyor. ve bu betimlemeler bana göre kitabın olay örgüsünün zayıflığının getirdiği eksileri rahatça kapatıyor ve kitabı nötrleştiriyor.

velhasıl -okumamın üzerinden de 2 ay geçmiş olmasının etkisiyle- üzerine daha fazla bir şey söyleyemeyeceğim genç nesillere yönelik bir başyapıt olmadığı gayet belli ancak yerden yere vurmaya da hakkımızın olmadığı rıfat ilgaz ustamızın yapıtlarından biri olarak tanıtımımı sonlandırıyorum. ve tabiki de efendim okuyunuz. zira nasıl bir kitap olursa olsun size bir şeyler katmayacak olan bir kitap yoktur.