osmanlı döneminde anadolu'da açılan ilk lisedir. aynı zamanda türkiye cumhuriyeti'nin faaliyete giren ilk resmî lisesidir.

sultan ikinci abdülhamid döneminde kısa süreli sadrazamlık görevinin ardından 1883 senesinde kastamonu valisi olarak atanan abdurrahman nureddin paşa öncülüğünde, 1885 senesinde yapımına başlanıp, 1889 senesinde istanbul'daki galatasaray lisesi (mekteb-i sultanî) ve istanbul lisesi'nden (numune-i terakki) sonra açılan üçüncü idadî mektep olmuştur. okulun ilk ismi "kastamonu idadiyesi" konmuş, kastamonu idadî mektebi olarak ilk mezunlarını 1891'de vermiştir. 1913'te adı "kastamonu sultaniyesi" olarak değiştirilmiştir. cumhuriyet rejiminden sonra ismi "kastamonu lisesi" yapılmış, sonrasında ise kurucusuna atıfla bugünkü ismi olan "kastamonu abdurrahmanpaşa lisesi" adını almıştır.

abdurrahman nureddin paşa, dokuz yıla yakın kastamonu valiliği görevinde, kentin altyapısını büyük oranda değiştirmiş ve kente birçok hizmette bulunmuştur. kendisi, eğitim alanında ise tam anlamıyla bir reformisttir. tarihî liseden önce, kentte eğitim altyapısını bir an evvel oluşturmak adına öncü bir dârülmuallimin (bugünkü eğitim fakültesi) ile bir de askerî rüştiye mektebi açılmıştır. lise binasının olabildiğince muazzam olmasına gayret gösterilmiş, yapımı için devlet hazinesinden ayrılan miktar yeterli olmayınca, önemli bir miktar maddî destek de yerel halktan toplanmıştır.

tarihî lise, millî mücadele yıllarında mustafa kemâl paşa'ya maddî ve manevî bakımdan tam destek sağlamıştır. millî mücadeleden sonra, cumhuriyet rejimiyle birlikte gelen ilke ve inkılâplara da tam destek olmuştur. cumhuriyet tarihi boyunca, atatürkçülük dışında herhangi bir ideolojiyi benimsememiş, sağ-sol kavgalarının en çetin dönemlerinde dahi temel prensiplerinden biri olan cumhuriyetçi eğitim felsefesi dışına çıkmamış, hiçbir olaya karışmamış ve bir taraf yanlısı olmamıştır.

sloganı: (bkz: irfan meşalesi yurda lisemiz) (bkz: kastamonu lisesi gençleriyiz biz)

benim okuduğum dönemde, halk arasında "süper lise" olarak tabir edilen yabancı dil ağırlıklı program uygulayan bir lise idi. ben mezun olduktan sonra "anadolu lisesi" oldu. öğrencisi olduğum dönem, aynı zamanda şu an kurumun onursal yöneticisi olan ismail dönmez'in faal zamanlarıydı ve onun öncülüğünde kurum içinde uygulanan bir askerî disiplin nizamı vardı. lisenin güncel yapı kompleksi, tarihî valilik binasının da bulunduğu şehrin cumhuriyet meydanı çevresinde, eski binasının hemen aşağısındadır. diğer birçok lisemiz gibi hapishaneyi andırır. ^:gb^

yönetmenliğini ertem eğilmez'in üstlendiği (bkz: hababam sınıfı) serisinin bir kısmı, rıfat ılgaz'ın aynı adlı romanına esin kaynağı olan tarihî lisenin eski binasında çekilmiştir. bu eski bina yedi sene önce restore edildi ve şu an kastamonu üniversitesi rektörlüğünün - zannedersem misafir karşılama amaçlı kullanılan - ek binası olarak faaliyet gösteriyor. rektörlüğün merkez binası ise üniversitenin kuzeykent yerleşkesindedir. bir dönem ösym'nin tercih pusulasında adresler yanlış veriliyordu.