harika bir kitap olduğunu söyleyerek başlamalıyım yorumuma. neden harika? kısaca anlatmaya çalışayım.

oxfordlu bir doktor olan ben goldacre bu kitabında ilaç sektörünün karanlık yüzünü ortaya koyuyor. sistemdeki en önemli hatalardan birinin "eksik veriler" olduğunu belirterek başlıyor anlatmaya. özel sektörün desteklediği ilaç denemelerinin, devlet destekli denemelere nazaran daha olumlu sonuçlar yansıttığını, olumsuz sonuçların olumlulara nazaran daha az yayınlandığını söylüyor. ilaç denemeleriyle ilgili verilere her zaman tam olarak ulaşılamadığını, ilaç firmalarının söz vermesine rağmen verileri sakladığını belirtiyor.

piyasada, satışları sürdürmek için birçok muadil ilaç olduğundan ve bunların nasıl ortaya çıktığından bahsediyor kitabın ilerleyen bölümlerinde yazar. patent süresi dolmak üzere olan bir ilaç varsa, bu süre dolmadan benzer bir yapıda bir başka ilacı piyasaya sürüp, yenilenmiş bir patente sahip, yepyeni bir ilaç ortaya koyduklarını belirtiyor. yeni ilaç, öncekine göre önemli farklılıklar göstermese de, daha pahalı fiyatlara satılıyor. eğer ilacın patent süresi dolduysa, bu kez de "bende de olsun" ilaçları piyasaya çıkıyor ki birçok firma bu işten para kazanabilsin. bu noktada aslında olumlu bir durum da söz konusu çünkü yine de alternatif ilaçların olması, hem doktor kararları hem de hasta sağlığı açısından faydalı olabiliyor.

tüm bunlar, yapılan ilaç denemelerine ve alınacak onaya bağlı oluyor. ilaç denemelerinin nasıl yapıldığını, bu süreçte nelerin saklandığını anlatmaktan çekinmiyor goldacre. afrika'da önemli bir ilaç şirketi, abd'de yetişkinler için verilen bir ilacı, sırf kendi ilaçlarını denemek adına çocuklara veriyor. bu, asla kabul edilemez bir durum.

denemelerin önemli bir etkisini, henüz ilaç piyasaya sunulmadan önce denekler görüyor. deneklere karşı sıklıkla dürüst davranılmadığını söylüyor yazar. kimi durumlarda, önemli yan etkilere maruz kalabiliyor denekler. bu aşamada, ilacı iyi göstermek için türlü hilelere de başvurulmuyor değil.

konu daha sonra pazarlamaya ve çıkar çatışmasına geliyor. ilaçlarla ilgili yapılan harcamalara baktığımızda, pazarlama için yapılan harcamaların, araştırma-geliştirme için yapılanların birkaç katı olduğu görülüyor. bu reklam harcamalarının yarısı da ilaç mümessillerine gidiyor. biz hastalar da bu harcamaların etkisini, yüksek fiyatlı ilaçlar alarak ödüyoruz. mümessil-doktor ilişkilerine de kısaca değiniyor goldacre. ailesi eczacı olan yakın arkadaşımın da söylediğine göre, doktorlar, anlaştığı firmanın ilacını vermeye daha yatkın oluyorlar. bu da çok ama çok önemli bir sorun. özellikle çok ciddi hastalıklarda bunu yaptıklarını düşünsenize...

kitabın sonunda bir geri bildirim yapıyor yazar. kitabın ilk baskısından sonra aldığı tepkileri anlatırken bunlara bir kez daha cevap veriyor. ayrıca, bu sistem içinde yer alanların neler yapabileceğine dair tavsiyelerde bulunuyor.

bence bu kitabı okumalısınız. ülkemizde de bu alanda kitaplar yazılmalı ve hastalar bilinçlendirilmeli. elimizden ne geliyorsa yapmalıyız...