günümüz coğrafya atlaslarının, dünya haritalarının neredeyse tamamında kullanılan projeksiyon çeşidi. kaynağını gerardus mercator adlı belçikalı bir kartografın 1569'da denizcilere kolaylık olsun diye çizdiği dünya haritasından alıyor. geoid şeklindeki yerküre'yi kağıda, haritaya, yani iki boyuta aktarırken oluşan fiziksel yanılsamanın sebebi, silindir kullanılarak oluşturulan bu projeksiyonun baz alınması.

* * *

öncelikle, mercator projeksiyonunu baz alan, hepimizin kanıksadığı dünya haritası: 1

bu ise mercator'a alternatif olarak geliştirilen gall-peters projeksiyonu haritası: 2

mercator projeksiyonunda doğrudan silindir şekil baz alındığı için en kuzeyde ve en güneyde kalan bölgeler yatay olarak genişler, ekvator'a yakın yerler ise silindire aktarılırken değişime uğramadığından sabit kalır. silindirik eşit alan bazlı gall-peters'da ise sabit kalan bölgeler dikey uzatılarak mercator'daki genişlemeden doğan fark kapatılır. dolayısıyla kaplanan alan açısından gall-peters daha sağlıklı sonuç verse de genel görünüş açısından o da yanıltıcıdır.

* * *

burada asıl dikkat edilmesi gereken, yaygın olarak ilk projeksiyonu kullanıyor olmamızın sebep olduğu ciddi yanılsamalar. örneğin grönland, afrika kıtasının 1/14'ü büyüklüğünde olmasına karşın mercator projeksiyonu bazlı haritalarda afrika büyüklüğünde görünüyor. bu iki kara parçasını karşılaştıran görsel şu: grönland vs afrika. aynı şekilde antarktika kıtası, afrika'nın yarısı yüzölçümünde olmasına karşın mercator projeksiyonu haritalarında olağanüstü ölçülerde büyük görünmekte. hadi bu iki örnekte de buzul görüntüleri bizi yanıltıyor diyelim. peki yüzölçümleri çok yakın olan alaska ile iran şu şu haritada da aynı büyüklükte gibi mi görünüyor?

google maps'in dahi mercator projeksiyonunu baz aldığı düşünülürse, dünya coğrafyası konusunda haritalardan aklımızda kalan görüntülerden değil, sayısal veriler üzerinden hareket etmek, bilgi sahibi olmak çok daha sağlıklı. nitekim iki boyutla oluşturulmuş hiçbir haritanın gerçeği yansıtması mümkün değil, kaynağı istediği kadar güvenilir olsun.

* * *

ayrıca şurada konuyu oldukça detaylı inceleyen ve hatta bu projeksiyondan hareketle sosyo-politik birtakım çıkarımlara varan güzel bir derleme de var. eklediğim silindir videosunun kaynağı da o yazı.