Kimdir?
niels henrik david bohr, (d. 7 ekim 1885 - ö. 18 kasım 1962) atomik yapıları ve nicem teorisini anlamaya yardımcı çalışmalarıyla 1922 yılında nobel fizik ödülü'nü kazanmış danimarkalı fizikçidir. bohr, aynı zamanda bir filozof ve bilimsel araştırmalar için öncü rol oynayan bir bilim insanıdır.
1999'un sonlarında 100 ileri gelen fizikçiyle gerçekleştirilen milenyum oylamasında niels bohr, tüm zamanların en iyi fizikçileri arasında einstein, newton ve maxwell'den sonra 4. sırayı almıştır.
bohr elektronların enerji seviyelerinin kesikli olduğunu ve çekirdeğin etrafındaki yörüngelerin kesintili alanları içinde döndüklerini –bir enerji seviyesinden (yörünge) başkasına geçebilme durumu dışında güneş'in etrafındaki gezegenlerin hareketi gibi- belirttiği bohr atom modeli'ni geliştirdi. bohr atom modelinin yerini başka modeller almış olmasına rağmen, bu modelin temel prensipleri hâlâ geçerlidir. bohr bütünleyicilik ilkesini şöyle açıklar: öğeler çelişkili özellikleri açısından ayrılıp değerlendirilebilir, parçacıkların dalga veya bir akıntı gibi davranması gibi. bütünleyicilik kavramı bohr'un hem bilim hem felsefe düşüncelerinde hâkim olan bir kavram olmuştur.
niels bohr 1920 yılında kopenhag üniversitesi'nde bugün niels bohr enstitüsü olarak bilinen teorik fizik enstitüsü'nü kurdu. bohr aralarında hans kramers, oskar klein, george de hevesy ve werner heisenberg gibi bilim insanlarının da bulunduğu birçok bilim insanına hocalık yaptı ve birlikte çalıştı. bohr yeni bir keşfedildiği yer olan kopenhag'ın latince ismi olan hafnium adını alan zirkonyum benzeri bir elementin varlığını tahmin etti. bu elemente daha sonra bohriyum ismi verildi.
bohr 1930'lar boyunca, nazizmden kaçan mültecilere yardım etti. danimarka'nın almanya tarafından işgalinden sonra almanya nükleer enerji projesinin başkanı olan heisenberg ile bir toplantı yaptı.1943 eylül'ünde, bohr almanlar tarafından yakalanmak üzereydi ve isviçre'ye kaçtı. isviçre'den, ingiliz tüp alayları nükleer silahlar projesine katıldığı ve manhattan projesi için ingiliz heyetinin bir üyesi olduğu britanya'ya uçtu. savaştan sonra, bohr nükleer enerji üzerinde uluslararası işbirliği için bir çağrı yaptı. cern ve danimarka atom enerjisi komisyonu risø araştırma kurumu'nun kuruluşlarında bulundu ve 1957 yılında iskandinav teorik fizik enstitüsü'nün ilk başkanı oldu.
-
bohr'un başından geçtiği iddia edilen ilginç bir olay vardır.
bohr'un kopenhag üniversitesi fizik bölümünde okuduğu yıllarda bir hocası sınavda basit bir soru sorar. "bir barometre yardımıyla bir binanın yüksekliği nasıl ölçülür? "
bohr soruya söyle bir cevap verir. "barometrenin ucuna ip takılır, barometre binadan sarkıtılır barometre yere değince ip toplanır ve uzunluğu ölçülür" çileden çıkan hoca bohr'un bu cevabına puan vermez ancak bohr bu duruma itiraz eder ve üniversite yönetimine şikayet eder. üniversite durumu belirlemesi için uzman gönderir. uzman cevabın doğru olduğunu ancak öğrencinin fizik bilgisini yansıtmadığını söyler ve bohr'a soruyu yeniden sorar. ardından bohr soruyu yeniden cevaplar.
"barometreyi binanın tepesinden aşağı bırakıp geçen süreyi hesaplarız h = 1 / 2 × gt formülünde yola çıkarak binanın uzunluğunu hesaplarız barometre için kötü bir seçim"
"veya güneş parlıyorsa barometrenin gölgesini ölçeriz sonra barometrenin boyunu ölçeriz, binanın da gölgesini ölçeriz ve geriye basit bir orantıyı çözmek kalacaktır. "
daha bilimsel bir cevap istiyorsanız barometrenin ucuna bir sicim bağlayıp onu bir sarkaç gibi salladirabiliriz; önce yerde, sonra binanın tepesinde. yüksekliği t = 2pikare × kvk ( 1 / g ) formulüyle bulabiliriz "
"barometreyi bir cetvel gibi kullanarak binayı bu şekilde ölçeriz kaç barometrelik birim gelirse bunu barometrenin boyu ile çarparız"
"ancak ille de sıkıcı ve ortodoks olmak istiyorsanız binanın tepesindeki milibar basıncı bulup aradaki farkı feet'e çevirip yüksekliği buluruz"
"bizler daima zihin bağımsızlığı ve bilimsel metodlar kullanmak teşvik edildiğimiz içindir ki en iyi yol şüphesiz hademenin kapısını çalmak ve yeni bir barometre isteyip istemediğini sorarak, binanın yüksekligini söylemesi halinde ona bu barometreyi vermek olurdu" -
newtoncu bilim anlayışı 1890'lardan itibaren ortadan kalkmaya başladığı için, bohr klasik fizikçilere yönelik herhangi bir tutum takınmak zorunda pek de kalmamıştır. asıl tartışma bohr ve einstein arasında -günümüzde bohr'un haklı olduğu düşünülen- kuantum mekaniğinin işleyişi ile ilgili yaşandı.
ayrıca kuantum mekaniği ile klasik/formel mantık arasında da herhangi bir çelişki yoktur. yani hem kuantuma inanıp, hem de pekala "mantıklı" olunabilir.