roche limiti



  1. bir gök cisminin kendinden daha büyük bir başka gök cismine, yer çekimi gücünün neden olduğu gel-git etkisi altında parçalanmadan yaklaşabileceği en kısa mesafeyi gösteren kavram. bu kavram 1847 yılında fransız matematikçi edouard albert roche tarafından tanımlanmıştır.
    roche limiti aşıldığı taktirde gök cismi parçalanarak yok olur. buna örnek olarak neptün'ün uydusu triton verilebilir. triton henüz parçalanmamıştır fakat gelgitler nedeniyle gitgide neptün'e yaklaşmaktadır. triton'un yaklaşık 3,6 milyar yıl sonra parçalanacağı düşünülüyor.
  2. belirli kütlenin üzerinde ki gezegenlerin sahip olduğu, gezegene bozulmadan yaklaşma limitidir. roche limit temelde, jovian gezegenlerde ki halka'lar için öne atılmış bir sorun olarak ortaya çıkmıştır. jupiter, satürn, neptün ve uranüs gibi kütlesi yüksek gezenlerde gözlemlenen halkaların sebebi şudur;

    her hangi bir gök cismi kütlesi yüksek olan gaz devlerinden birine yaklaştığında, gök cisminin gezegene en yakın noktası ile gezegene en uzak noktasına etki eden kütle-çekim kuvvetleri arasında bir fark oluşur. bu fark nedeni ile gezegen üzerinde gel-git (tidal) kuvvet etkisi gözlemlenir. tidal kuvvet cisimlerin üzerinde ki kuvvet dengesini bozan kuvvet çiftlerine verilen isimdir. ve kütleçekim yasasına göre iki cisim arasında ki mesafe ne kadar az ise bir birlerine uyguladıkları kuvvetler o kadar fazla olur. bu nedenle gök cisminin gezegene yakın olan noktasında etki eden kuvvet, gezegene uzak olan noktasında etki eden kuvvetten fazladır. devasa gezegenlerde (jovians) kütleçekim kuvveti küçük gök cisimleri için inanılmaz derecede yüksek olduğundan, bu iki nokta arasında ki kuvvet farkı bir limitten sonra gök cismini bir arada tutan kuvvetlerden fazla gelir ve gök cismini parçalar. gök cisimlerinin parçalanmadan dayanabileceği son noktaya ise roche limiti denir.

    roche limiti, güneş sistemi içerisinde ki gezegenler için sabit olarak gezegenin yarı çapının 2.4 katıdır. yani gezegenden çıktıktan sonra 1.4 gezegen yarı çapı kadar hiç bir uydu var olamaz. bu limit neptün'ün adams halkası için ters görülebilir. neptün'ün sahip olduğu adams halkası gezegenin merkezinden yarı çapının yaklaşık 2.48 katı uzaklığındadır. bunun sebebide neptün'ün rotasyonu ve adams halkasının orbital resonans'a maruz kalmasıdır. adams halkası içerisinde galatea adında neptün'e ait bir uyduda bulunmaktadır.