-
- okudum
- okuyorum
- okumak istiyorum
-
youreads puanı (7.00)
michael lebowitz’e göre “iyi bir toplum, insani potansiyelin tam bir gelişimine olanak sağlayan toplumdur”. kısa, berrak ve anlaşılır bu kitapta lebowitz, böyle bir toplumun mümkün olduğunu ikna edici bir şekilde ileri sürüyor. kapitalizmin bu iyi toplum kavramından ne kadar uzak olduğu, temel özelliklerinin üstünkörü bir şekilde incelenmesiyle bile görülebilir. kapitalizmde öncelik tanınan, insani gelişme değil nüfusun küçük bir azınlığınca el konulan kârlardır. kâr ile insani gelişme arasında bir çatışma söz konusu olduğunda öncelik kârdan yana olur. bunu işsizlere, geçici işlerde didinip duranlara, hastalara ve sakatlara, yoksullara ve mahkûmlara sorsanız onlar da söyleyecektir.
peki, kapitalizme değilse nereye yöneleceğiz? lebowitz, sovyetler birliği ve çin deneyimleri ile venezüella’da devam eden sürecin eleştirel bir değerlendirmesini yaparak alternatif toplum anlayışını inşa ediyor. ona göre iyi toplumun üç özelliği olmalıdır: üretim araçlarının toplumsal mülkiyeti, işçi denetimine dayanan toplumsal üretim, komünal ihtiyaç ve amaçların karşılanması. lebowitz bu özelliklerin birbiriyle nasıl etkileşim içinde olduğunu ve birbirini eslediğini göstererek bunların artık kendiliğinden ayılacak bir şekilde varlık gösterdiği bir gelişkinliğe, yani toplumun hem bir dayanak noktası hem de ürünü olduğu bir duruma nasıl ulaştırılabileceği üzerinde duruyor. yanı sıra, zenginliğin doğası, kârın gayrimeşruluğu, işçi denetimindeki işletmelerin yetersizlikleri ve işbölümü gibi daha birçok konuda zihin açıcı yaklaşımlar sunuyor.
-
gerçek insani gelişmeyi kapitalizmin alternatifi sosyalizmde gören michael lebowitz'in çalışması.
sonraki paragraflar, önceden bu kitapla ilgili yaptığım çalışma üzerinden derlediğim değerlendirmemdir. ilgilenen arkadaşlarla geniş özetini de paylaşabilirim.
"kapitalist ve alternatifi sosyalist toplum arasındaki insan, insanın zenginliği kavramlarındaki farklılıklar üzerinden yapılan açıklamalar yönüyle önemli düşünceler yer alıyor. bu bağlamda, nesnel koşulların oluşması halinde bile asıl olanın bu nesnelliği yaşatacak olan öznenin ya da özneler toplamının niteliği ön plana çıkıyor. sosyalist sacayak tanımı ile ele alınılan aşamalar/unsurlar anlaşılması açık ve makul bir tutarlılık sergiliyor. burada aşamalar/ayaklar arasındaki bütüncül uyumun sağlanmasına yönelik vurgu örnekler üzerinden de yapılmakta. kapitalizmin oluşumu aşamalarını değerlendirerek alternatif sosyalist sistemin aşamalarının yaratılması, aynı şekilde bu husus da tarihselliğe vurgu yapma özelliğiyle de tutarlılık sağlıyor.
yazar, genel bir kapsamda da olsa kapitalist unsurların tamamen kaybolmadığı, etkilerinin sürdüğü koşulda iktidarın elde edilmesiyle sosyalist bir sistemi oluşturmak ve kapitalizmi sona erdirmek maksadıyla aktif bir tutumla alınacak somut önlemlere ilişkin de değerlendirmelerde bulunuyor. son olarak teknik boyutları, ayrıntılı terimleri, zaman zaman karmaşık kavramları içeren ekonomi, sosyoloji, felsefe vb. alanlar üzerinden derinlemesine yapılan tartışmaların gerekliliği su götürmez bir gerçeklik olduğunu düşünmekle birlikte lebowitz’in tartışmayı çok fazla kavramlar üzerinde durmadan (belki bütüncül olması şekliyle eleştirilebilecek olsa da) açık, sade, anlaşılır bir dille ele aldığı insanilik, toplum gelişimi boyutundan yapmasının daha fazla insana hitap edebilmesi açısından özgünlük taşıdığını değerlendiriyorum."