ilk baskısı cumhuriyetin 50.yılı dolayısıyla 1973 yılında basılan bu kitap, 18. yüzyıldan cumhuriyetin kuruluş aşamasına kadar yaşadığımız toprakların çağdaşlaşma (sekülarizm) sürecini anlatmaktadır.

"değer ölçüleri olmayan hiçbir toplum yoktur. ancak bazı değerler zamanın gereklerine göre değişeceğine, zamanla katılaşma, kireçleşme eğilimi gösterirler. bu bize üç şey anlatır: toplumun bireylerini birbirine kenetleyen çok güçlü bir birlik vardır; kişiler değişmez kurallara uyarak yaşamayı çok rahat ve kolay bulurlar; yaşamları, yaşlanan kişilerin damarlarının sertleşmesi gibi katılaşmıştır. kişiler böyle bir durumu çok beğenirlerse de değişme zorunluluklarının sillesini yemeyen toplum da yoktur. zamanın yumrukları altında bazı kişiler, alışık oldukları ölçüleri bırakmaya, bazılarını gizli ya da açıkça çiğnemeye, bazıları da ya dışardan yeni kurallar almaya ya da kendileri yeni kurallar geliştirmeye başlarlar. bunu yapanların iç hayatında ise çatışmalar başlar, bunun da sayısız görüntüleri vardır."