werner heisenberg

1901 - 1976 seneleri arasında yaşamış, kuantum mekaniğine belirsizlik ilkesini kazandıran alman fizikçidir.

werner karl heisenberg almanya'nın würzburg şehrinde dünyaya geldi. münih üniversitesi'nde fizik öğrenimi gördükten sonra, atom fiziğinin önde gelen isimlerinden max born ve niels bohr'un yanında çalıştı. en önemli çalışmalarını kuramsal fizik profesörü olarak liepzig üniversitesi'nde görev aldığı dönemde yaptı. kuantum mekaniğine katkılarından dolayı 1932 yılında nobel fizik ödülü aldı.

xıx. yüzyılın başında, alman fizikçi max planck, maddenin kesintisiz ve sürekli bir şekilde değil, "kuantum" adını verdiği küçük paketler hâlinde enerji yaydığını ortaya koyarak kuantum kuramını ^:kuantum felsefesi^ geliştirmişti. 1927 yılında da heisenberg, bu kurama dayanan kuantum mekaniğinin temel ilkelerinden birini açıkladı. heisenberg'in belirsizlik ilkesine göre, bir temel parçacığın konumunu ve momentumunu aynı anda kesin olarak belirleyebilmeniz olanaksızdır. herhangi bir anda bir temel parçacığın konumunu, yani o lahzada uzayın hangi noktasında bulunduğunu saptayabiliriz veya bu parçacığın hızını ölçebiliriz. ama, bu temel parçacığın aynı anda hem konumunu hem de hızını, daha doğru bir ifade ile parçacığın kütlesi ile hızının çarpımına eşit olan momentumunu ölçmek istediğimizde, elde edeceğimiz sonuçlar güvenilir olmayacaklardır. çünkü, hangi yöntemi kullanırsak kullanalım, bu ölçümü yapabilmemiz için mutlaka bir enerji biçiminden yararlanmamız gerekmektedir. ama, bu enerji de parçacığın bulunduğu yeri, yani konumunu önceden belirleyemeyeceğimiz şekilde değiştirir. parçacığın momentumunu ölçerken, aynı anda bir diğer yandan da yerini belirlemeye çalışmak nafile bir çaba olur. ölçümün kalitesinin, kullandığımız ölçüm aletlerinin iyi ya da kötü olmasıyla da herhangi bir ilişkisi yoktur.

heisenberg'in fizik alanındaki belirsizlik ilkesi, yalnızca temel parçacıklar için değil, örneğin bir uçağın hareketi ve konumu için de geçerlidir. fakat, atom-üstü boyutlarda bu etki neredeyse ölçülemeyecek kadar az olduğundan üzerinde durulmaz.

heisenberg, aynı zamanda belirlenemezlik prensibine uygun olarak, daha evvel niels bohr'un geliştirmiş olduğundan tümüyle farklı yeni bir atom modeli önerdi. atom çekirdeğinin proton ve nötronlardan oluştuğunu ilk kez heisenberg açıkladı ve temel paçacıklar arasındaki karşılıklı çekim kuvvetlerinin çekirdeği bir arada tuttuğunu öne sürdü. sonradan, temel parçacıklar arasındaki bu çekim kuvvetlerinin kütleçekim ve elektromanyetik kuvvetlerle de ilişkili olduğu anlaşıldı.