zengin mutfağı - başar sabuncu

zengin mutfağı, vasıf öngören'in oyunundan uyarlanan 1988 yılı başar sabuncu filmidir. filmde, şener şen( pehlivan lütfü usta), nilüfer açıkalın(genç kız), gökhan mete(ahmet), okday korunan(selim), osman görgen(seyfi) oynamaktadır. oyunun merkezinde pehlivan lütfü usta vardır ve yaşanalar onun gözünden seyirciye aktarılır.

lütfü usta, iş adamı kerim'in evinde aşçılık yapmaktadır. bir sabah kalktığında(15 haziran 1970) evde kimsenin olmadığını fark eder. kerim, işçi eylemlerinden korkup avrupa'ya kaçmıştır. ortalık sakinleşince kerim geri döner. geldikten kısa bir süre sonra da köşke bir kurt köpeği alır. bu köpeğin oyunda önemli bir rolü vardır. faşizmi ve kapitalizmi temsil eder. bu köpek çok vahşidir. herkese saldırır ve sürekli havlar. burada oyunun türcü yapısı eleştirilebilir. ne kadar yine de doğru bulmasam da dönemin baskıcı yapısı göz önüne alındığında vasıf öngören'in böyle bir metafora başvurmasını anlayabiliriz.

oyunun kilit isimlerinden birisi de selim karakteridir. selim, genç kızın sevgilisidir. evlenmek için para biriktirmeye çalışırlar. o zamanlar 12 mart darbesi olmuş. radyoda sıkıyönetim bildirisi okunmaktadır. daha sonra arananların adları okunur. bunları ihbar edenlere para ödülü verilecektir. arananlardan ali kara isimli genç, selimin köylüsü çıkar ve selim ali'nin yerini biliyordur. selim bir an önce sevgilisini bu zengin mutfağından kurtarmak için köylüsünü ihbar eder ve ali kara polisler tarafından öldürülür. ali kara ile evde bulunan gençlerden birisi polisten kaçar ve selim'in ihbarcı olduğunu bilmektedir. bunun üzerine polisler selim'e saklanmasını söyler. korkuyla saklanmaya çalışan selim zengin mutfağına gelir. lütfü usta, bu durumu patronuyla konuşur. patronu selim'in bu "duruşunu" çok sevmiştir. onu yanına alır ve eğitimi için bir kampa gönderir. selim geldikten sonra ev ve kahve baskınlarına gider. artık selim için iki kutup vardır. onlardan olanlar ve olmayanlar...

burada, selim oyun için önemli bir karakterdir fakat selim'in çok fazla karikatürize edildiğini düşünüyorum. söylemleri, davranışları oyunun çatışma yaratan bir karakterine göre çok güçlü değil ve sırıtıyor. oyunun sıkıntılı bir yanı daha var bana göre. bütün erkeklerin bir ismi var ama kadın karakterin bir ismi yok; bu karakter genç kız diye geçiştirilmiş.

brecht'çi tiyatronun biçimsel özelliklerini, epik tiyatro yöntemini türkiye'de ilk kez uygulayan olarak tanımlanan vasıf öngörenİn bu eserini brecht ve epik tiyatro kapsamında inceleyen detaylı bir yazıyı da burada paylaşıyorum.

!---- spoiler ----!

kız gitti. Bir fabrikaya girmiş duydum. Ardından seyfi ayrıldı. O da bir sendikaya girmiş. Yerlerine selim gibi aynı bokun soyu iki kişi geldi. Yaa sabır. Selim mutfağa iyice yerleşti. Yaa sabır. Selim yetmezmiş gibi, arkadaşları da gelip gitmeye başladılar. Lütfü usta içkili bir sofra hazırla. Lütfü usta bize ziyafet çekeceksin. Yaa sabır. Yahu biz kimlere hizmet ediyoruz. Bu arada itler çoğaldı. Üç taneler şimdi ya sabır. Yahu biz kimlere hizmet ediyoruz. İnsan kimlere hizmet ettiğini düşünmeli.
Ayrılayım diye düşünüyorum. Ama zoruma gidiyor. 20 yıldır burada bu kerim bey’in köşkünde aşçılık yapmışım. Bu yaştan sonra nereye giderim. Ne yaparım. Mecburen ya sabır. Ama bir gün… hatırlarsanız, hani bir mahkeme direnişleri olmuştu. Hatırlarsınız canım. Hani işçiler toptan işleri bırakmışlardı. Şu mgm mi dgm mi işte o günlerden bir gün bu bizim Ahmet var ya zaten sık sık görüşürüz onunla bana bir gazete gösterdi. Gazetede bir fotoğraf vardı. Bir baktım… amanın durun, yahu olamaz. Ama olmuş. Bir fabrikanın önünde işçilerle polisler çatışmışlar ve de bu bizim kız var ya hah işte onunla selim iti gırtlak gırtlağa dövüşüyorlar. İşte o zaman dedim ki ulan lütfü şu kız kadar olamadın, yuh olsun senin pehlivanlığına dedim ve o anda ayrılmaya karar verdim. Bu selimgiller benim kızımın gırtlağına sarılsınlar, ben de onlara hizmet edeyim. Bu olamaz dedim. Ayrılmaya karar verdim. Ama bizim Ahmet ayrılmayacaksın diyor. İşte bu yüzden bir de size danışayım dedim. Ayrılmaya karar verdim. Ama yine de danışayım dedim. Ayrılmak mı zor kerim beye hizmet etmek mi? Hadi bana eyvallah!

!---- spoiler ----!