cahit sıtkı tarancı

Kimdir?

cahit sıtkı tarancı (2 ekim 1910, diyarbakır - 13 ekim 1956, viyana), türk şair, yazar.

cumhuriyet dönemi türk şiirinin en önemli şairlerinden birisidir. en ünlü şiirleri "yaş otuz beş" ve "memleket isterim"'dir.

hayatı

2 ekim 1910’da diyarbakır’da dünyaya geldi. babası, diyarbakır'da ticaret ve ziraatle uğraşan köklü pirinçcizadeler ailesinden  bekir sıtkı bey; annesi, babasının amca kızı arife hanım'dır.  ailesi, ona “hüseyin cahit” adını verdi. akrabaları “pirinççioğlu” soyadını aldığı halde soyadı kanunuçıktığı yıl pirinç ekiminden çok zarara uğrayan babası bekir sıtkı bey, bu duruma kızarak “çiftçi” anlamına gelen “tarancı” soyadını almıştır. 

diyarbakır'da başladığı ilk eğitimin ardından aile geleneğinden ötürü orta öğrenim için kadıköy fransız saint joseph lisesi'ne gönderildi. lise öğrenimi için 1931 yılında galatasaray lisesi'ne geçti. fransızcayı çok iyi öğrenerek baudelaire, rimbaud, mallarme'yi özümsedi. şiir yazmaya lise yıllarında başladı. ilk şiirleri galatasaray lisesi’nin “akademi” isimli dergisinde ve servet-i fünun dergisinde yayımlandı. ömürboyu yakın dost olacak ziya osman ile 1928-1929 yılında okulda tanıştı.

1931’de girdiği mülkiye mektebi'nden ikinci senenin sonunda atılınca yüksek ticaret okulu'na girdi ancak memuriyet sınavını kazanıp sümerbank’ta çalışmaya başladıktan sonra bu okuldan da ayrılmak zorunda kaldı. “ömrümde sükût” adlı ilk şiir kitabı henüz mülkiye mektebi’nde iken yayımlandı.

karabük, zonkarabük’e atanması üzerine sümerbank’ta başladığı memuriyetten ayrıldı; çalışma hayatını öykülerini yayımlamakta olduğu cumhuriyet gazetesinde sürdürdü.

cumhuriyet gazetesi sahipleri nadir nadi ile doğan nadi'nin desteği ile [üniversite yüksek öğrenimini] tamamlamak üzere paris'e gitti. 1938-1940 yılları arasında sciences politiques'e devam etti. paris'teyken paris radyosu'nda türkçe yayınlar spikerliği yaptı; bir yandan da gazeteye öyküler göndermeye devam etti. paris’teki öğrenciliği sırasında oktay rıfat ile tanıştı.

ikinci dünya savaşı sırasında alman uçakları 1940 yılında paris’i bombalamaya başlayınca öğrenimini tamamlayamadı;bisiklet ile kaçarak lyon ve cenevre yoluyla türkiye'ye geri döndü.[4]askerliğini 1941-1943 yıllarında ege'nin küçük kentlerinde yaptı. ünlü “haydi abbas” şiiri, askerlik döneminin bir ürünüdür.

o yıllarda ailesi artık istanbul’a yerleşmişti; bir süre babasının eminönü’deki ticarethanesinde çalıştı ancak içki sorunları yüzünden babası ile arası açılınca ankara’ya gitti. sırasıyla anadolu ajansı'nda, toprak mahsulleri ofisi'nde ve çalışma bakanlığı'nda tercüman olarak çalıştı. “otuz beş yaş” şiiri ile 1946'da chp şiir ödülü'nde birincilik aldı ve yurtçapında tanınan bir şair oldu. çalışma bakanlığı'ndaki görevi sırasında tanıştığı cavidan tınaz ile 4 temmuz 1951’de evlendi. evlendikten sonra yazdığı şiirlerini “düşten güzel” adlı kitapta topladı.

1953 yılında geçirdiği bir krizden sonra felç oldu. yatağa bağlı ve yarı bilinçli durumda olan şair; istanbul ve ankara’da çeşitli hastanelerde tedavi gördü; bir yıl kadar diyarbakır’daki baba-evinde bakıldı. 1956 yılında tedavi ettirilmek üzere devlet tarafından avrupa'ya götürüldü; zatülcenp hastalığına yakalanarak 12 ekim 1956’da viyana'da vefat etti cenazesi ankara’da cebeci asri mezarlığı’na defnedildi. arkadaşı ziya osman’a yazdığı mektuplar 1957’de “ziya'ya mektuplar” adıyla yayımlandı.

kitaplarına almadığı şiirlerle şiir çevirileri ve kendisi için yazılanlar “sonrası” adlı kitapta toplanarak 1957’de yayımlandı.

ailesinin diyarbakır’daki evi 1973 yılında "cahit sıtkı müze evi" olarak ziyarete açıldı.

öyküleri, “cahit sıtkı tarancı hikâyeciliği ve hikâyeleri" adıyla selahattin önerli tarfından 1976'da kitaplaştı.

şairi anlatan kapsamlı bir araştırma, prof. dr. ramazan korkmaz tarafından 2002 yılında 2ikaros’un yeni yüzü – cahit sıtkı" adıyla yayımlanmıştır.

edebi yaşamı

şiir yazmaya lise yıllarında başlayan cahit sıtkı’nın fransız okullarında okumuş olmasının etkisiyle ilk şiirlerinde fransız şairlerin üsluplarıyla benzerlikler görüldü.

kimileri 'muhit' ve 'servet-i fünun/uyanış' dergilerinde yayımlanan ilk şiirlerini 1933 yılında yayımlanan ömrümde sükut adlı kitapta topladı. otuz beş yaş şiirinin, 1946’da, cumhuriyet halk partisi’nin düzenlediği, yarışmada birincilik kazanmasıyla ününü pekiştirdi ve cumhuriyet dönemi’nin önemli şairleri arasına girdi.

sanat için sanat ilkesine bağlı kaldı.ona göre şiir, kelimelerle güzel şekiller kurma sanatıdır.vezin ve kafiyeden kopmamış; ama ölçülü veya serbest, her türlü şiirin güzel olabileceği inancını taşımıştır. açık ve sade bir üslubu vardır. çoğu gerçeğe bağlı olan mecazları, derin, karışık ve şaşırtıcı değildir. uzak çağrışımlara ve hayal oyunlarına pek itibar etmemiştir. zaman zaman bazı imaj ve sembollere başvurmuştur.

şiirlerinde en çok yaşama sevinci ve ölüm temalarına yer vermiş, nedense hep ölümün üstüne gitmiştir. ayrıca yitik aşklar, mutlu sevdalar, yalnızlık, yaşadığı bohem hayatın buruklukları, çocukluk özlemi de şiirlerine konu olmuştur.