Kimdir?
"oğuz atay (d. 12 ekim 1934, inebolu, kastamonu - ö. 13 aralık 1977, istanbul), türk roman, öykü ve oyun yazarı.
babası, vi. ve vii. dönem sinop, viii. dönem kastamonu milletvekilliği yapan cemil atay'dır. 1951'de bugünkü adı ankara koleji olan ankara maarif koleji'ni, 1957'de de itü inşaat fakültesi'ni bitirdi. üç yıl sonra istanbul devlet mühendislik ve mimarlık akademisi (şimdiki yıldız teknik üniversitesi) inşaat bölümü'nde öğretim üyesi oldu. 1975'te doçent olan atay, topografya adlı bir de mesleki kitap yazdı. çeşitli dergi ve gazetelerde makale ve söyleşileri yayınlandı. oğuz atay, tutunamayanlar'ın 1971-72'de yayınlanmasından sonra, önemli bir tartışmanın odak noktası oldu. bu romanıyla 1970 trt roman ödülü'nü kazandı.
türk edebiyatının en önemli eserlerinden biri olan tutunamayanlar, eleştirmen berna moran tarafından, "hem söyledikleri hem de söyleyiş biçimiyle bir başkaldırı" olarak nitelendirilmiştir. moran'a göre tutunamayanlar'daki edebi yetkinlik, türk romanını çağdaş roman anlayışıyla aynı hizaya getirmiş ve ona çok şey kazandırmıştır.
atay'ın büyük etki yaratan eseri tutunamayanlar'ı 1973'te yayınladığı tehlikeli oyunlar adlı ikinci romanı izlemiştir. hikâyelerini korkuyu beklerken başlığı altında toplayan atay, 1911-1967 yılları arasında yaşamış prof. mustafa inan'ın hayatı konu eden bir bilim adamının romanı'nı 1975 yılında yayımlamıştır. 1973 yılında yayımlanan oyunlarla yaşayanlar adlı oyunu devlet tiyatrosu'nda sahnelenmiştir. atay, beyninde çıkan bir tümör nedeniyle büyük projesi "türkiye'nin ruhu"nu yazamadan 13 aralık 1977'de, istanbul'da hayatını kaybetmiştir. edirnekapı sakızağacı mezarlığı'na defnedildi.
öldükten sonra 1987'de günlük, 1998'de ise eylembilim adlı kitapları yayımlanmıştır. sağlığında hiçbir kitabı ikinci baskı bile yapamayan atay'ın kitapları ölümünden sonra büyük ilgi gördü ve defalarca basıldı. yıldız ecevit'in hazırladığı oğuz atay biyografisi "ben buradayım..." - oğuz atay'ın biyografik ve kurmaca dünyası 2005 yılında yayınlandı.
korkuyu beklerken eseri 2008 yılında öteki tiyatro tarafından tiyatro oyunu olarak sahnelenmiştir. tehlikeli oyunlar romanı, 2009 yılında seyyar sahne tarafından aynı adla tiyatro oyunu olarak uyarlanarak sahnelenmeye başlanmış ve hâlen sahnelenmektedir. bir bilim adamının romanı adlı biyografik eseri de 2012 yılında bir bilim adamının oyunu: mustafa inan adıyla te sahne tarafından tiyatroya uyarlanarak sahnelenmeye başlanmıştır.
eserlerinde düşle gerçeğin birbirine karışması, üstkurmacanın kurgunun ana ilkesi olması oğuz atay’ı postmodernist roman kategorisinde eser veren ilk yazar yapmıştır. oğuz atay, özellikle tutunamayanlar romanında, modern şehir yaşamı içinde bireyin yaşadığı yalnızlığı, toplumdan kopuşları ve toplumsal ahlaka, kalıplaşmış düşüncelere yabancılaşan, tutunamayan bireylerin iç dünyasını anlatır. yapıtları eleştiri, mizah ve ironi barındırır. kastamonu valiliği kendisi adına 2007 yılından beri oğuz atay edebiyat ödülleri vermektedir."
-
orhan pamuk’un, hakkında 'iki türlü oğuz atay okuru vardır: 1. ‘ah canım selim!’ duyarlığına ilgi duyan kültür ve melodram düşkünü okur. 2. ‘bat dünya bat!’ sinizmini seven alaycı okur. ben ikinci takımdanım ve birincilerin oğuz atay’dan pek bir şey anladıklarını sanmıyorum' dediği yazar.
ironi, alay ve karamizaha çokça başvurur kendileri. ama metinlerine bence en çok 'oyunlarla yaşayanlar' adlı tiyatro eserinin türünü tanımlarken verdiği tamlama uyar: acıklı güldürü.
eserlerindeki kahramanlar ve olayların otobiyografik karşılıkları vardır, örneğin tehlikeli oyunlar romanındaki sevgi karakteri gerçek hayattaki ilk eşiyle birebir paralellik gösterir, boşandıktan sonra bir müddet beraber yaşadığı sevin seydi hanımefendi de romanda karşımıza bilge karakteriyle çıkar. bilge, aynı zamanda, tutunamayanlar adlı romanındaki günseli karakterinin biraz makyajlanmış halidir, o kadar.
eserleri gününün edebiyat ortamından ve meselelerinden/modalarından çok uzakta konumlanır. tutunamayanları yayımladığı günlerde sol/sosyalist tandanslı ve köy hayatı içerikli romanlar ön plandadır. bu yüzden kitap yayımlandığı zaman ilgi çekmez ve açıkçası biraz da moralini bozar.
bilinçakışı tekniğini daha etkili kullanabilmek için önce cümlelerde hiçbir düzeltme yapmadan ve hiç durmadan yazarmış kendisi. böylece birbirinden kopuk gibi görünen ancak serbest çağrışım yoluyla belleğin dehlizlerinde birbiriyle bağlantılı olduğu kesin olan olayları hiç kaçırmadan süratli bir biçimde kağıda aktarabilirmiş. ardından kitaba baştan başlayarak cümlelerde değişiklikler ve traşlamalar yaparmış. -
tutunamayanları yazmasaydın ve ben okumasaydım, diyorum bazen. bazen de iyi ki yazmışsın diyorum. -
13 yaşında falandım
edebiyat öğretmenim tutunamayanlar ı okumam için tavsiye etmişti
hayır o yaz alıp okusam anlar mıydım hala düşünüyorum
bir yandan da oğuz atay la tanışmama vesile olduğu için içten içe hala minnet duyuyorum kendisine
bazı yazarları insan canı, ciğeriymiş gibi benimsiyor
çok salakça olduğunun da farkındayım
imza günlerinden nefret ederim mesela, kraldan çok kralcılık gibi gelir ama bu adamdan oğuz um atay ım diye bahsederim
bu arada orhan pamuk un oğuz atay okuru üzerine tespitini çok yerinde buluyorum
bana göre türkiye nin joyce u olduğunu da eklemem lazım
bir de dönem dönem gelirler bana, kitaplarını tekrar tekrar okurum -
sözcükler dergisi'nin ocak - şubat sayısında daha önce yayımlanmayan fotoğraflarına yer verilen yazar. -
liselerde öğrencilere tavsiye edip de kendisi okumamış olan öğretmenlerden nefret ediyorum.15/17 yaş grubunun bu kitabı nasıl algılamasını bekliyorlar. 25 yaş üstü kişilerin bile okurken yarım bıraktıkları bir kitap.... -
kastamonunun inebolu ilçesinde doğduğu ev, 'üç katlı ahşap bir ev'dir. tıpkı tehlikeli oyunlar romanının başkahramanı hikmet'in taşındığı ve albayla tanıştığı ev gibi. -
tutunamayanlar ve tehlikeli oyunlarda, kahramanın aşık olduğu kadın, aslında oğuz atayın gerçek hayatta aşık olduğu kadındır, halen hayattadır ve londra'da bir kitapçı işletmektedir.
oğuz atay, bir masanın başında tutunamayanları yazar, bitirdiği sayfaları, karşısında oturan sevdiği kadına verir, o da o esnada metni ingilizceye çevirir. yani tutunamayanlar, karakterinin aşık olduğu kadın tarafından ingilizceye 'the disconnected' adıyla çevrilmiştir.. -
elimizdeki bilgilere göre atayın elinden çıkan son edebi metin, korkuyu beklerken adlı romanındaki 'demiryolu hikâyecileri - bir rüya' adlı hikayesidir ve ironik bir biçimde şöyle biter:
'ben buradayım sevgili okuyucum, sen nerdesin acaba?' -
mehmet seyda'nın 1972 yılında makalesinde belirttiği "aklına geleni yazmış bu romancı" eleştirisine karşın "akıllara gelmeyeni yazmış bu romancı " şeklinde tanımlamak istediğim yazar. -
sevgili franz kafka nın sevdiceği- bana göre en imkansız aşklardan biri olan-
bayan milena sı için kurduğu bir cümle vardır.
" bu dünyada olduğun için teşekkür milena. "
evet biraz duygusal.
bu vecizeyi ben oğuz atay a ithaf etmek istiyorum.
bu dünyadan geçtiğin için teşekkürler.
teşekkür sözcüğüne sığınan tüm hüzün duygusu ile bas bas bağırıyorum.
yaşamımın hiç bir döneminde oğuz atay dan daha çok sevdiğim ve daha çok üzüldüğüm bir şey olmadı.
- haa bir de zebercet var tabi o ayrı-
yazdığı tüm kitapları deliler gibi okudum
satır satır işledim.
onu en çok ben sevdim.
her bahar koştum papatyalar aldım odamın o bombok dünyaya açılan penceresine sırf oğuz atay papatya sever bu ondan hatıra diye.
tutunamayanları yine yeni yeniden bilmem kaçıncı kez okumaya başlarken bir kez daha özlemle anıyorum seni selim ışık. !!
pardon oğuz atay.
tanım: türk edebiyatının mihenk taşlarından sayılan en önemli yazarlarından, olric ve albayım'ın yaratıcısı.