cehennem başkalarıdır



  1. jean paul sartre'nin kaleme aldığı "huis clos" adlı tiyatro oyununun içerisinde geçen cümle. sözün fransızca aslı; "l'enfer c'est les autres" "cehennem diğerleridir" diye de dilimize çevrilebilir. ayrıca oyundaki ilgili bölüm "si l'enfer c'est les autres, est-ce que le paradis c'est moi?" sorusuyla devam eder. yani "eğer cehennem diğerleriyse, cennet ben miyim?"

    bu cümle söz konusu oyunun afişinde kullanılmıştır aynı zamanda.
  2. "sanat, felsefe ve politika üstüne konuşmalar" isimli kitapta sartre, bu önermeyi şöyle açıklıyor:

    “-gizli oturum’daki, cehennem başkalarıdır, cümlesini biraz olsun açıklar mısınız?
    sartre: insan doğuştan boyun eğmek zorunda bulunduğu koşulların içine atılır. zengin birinin oğlu olarak da doğabilirsiniz, bir cezayirlinin, bir amerikalının ya da bir hekimin oğlu olarak da. böylece geleceğiniz sizin için siz daha dünyaya gözünüzü açmadan yoğrulmuş olur. bu, kolaylıkla anlaşılacağı gibi, size başkalarının eliyle hazırlanmış bir gelecektir. onlar bunu doğrudan doğruya yaratmıyorlar, ama kendileri sizi siz yapan bu toplum düzeninin parçasıdırlar. eğer bir köylü çocuğu iseniz, toplum düzeni sizi kente yönelmek zorunda bırakır. orada makineler beklemektedir sizi. o makinelerin, çalışabilmeleri için sizin gibi insanlara ihtiyacı vardır. demek ki sizin yazgınız bir işçi olmakmış. siz bir çeşit kapitalist baskı sonucu köyden uzaklaştırılmış bir köylü çocuğusunuz. bu durumda fabrika sizin varlığınızın bir nedenidir. kesin olarak nedir sizin varlığınız? yapmakta olduğunuz iş ve yaşama standardına göre sizi sınıflandıran ücrettir. böylesine bir varoluşun en doğru tanımı da cehennem sözcüğü ile olur. örneğin, 1930’da, 1935’de cezayir’de doğmuş bir çocuğu ele alalım. alın yazısı ölüm ve işkencenin ortasına atılarak yazılmıştır bu çocuğun. işte cehennem budur.”

    sartre'a göre bilinç, var olduğunu göstermek için başkalarına ihtiyaç duyar. bilinç, varlığını başkalarıyla ispat etmesine eder; ama aynı zamanda başkalarıyla (ya da onların sunduğu imkanlarla ve sebep olduğu imkansızlıklarla) kısıtlanır da. dolayısıyla her bir bilinç, öteki bilinçlerin kısıtlayıcısı olur. kişinin kendi bilinci dışında kalan herkes "başkaları"dır; ve kısıtlayıcı oldukları için de "cehennem"dirler.
  3. !---- spoiler ----!

    demek cehennem bu. hiç aklıma getirmezdim böyle olacağını. acı, ateş, kızgın ızgara; hepsi sizsiniz demek. ne gülünç şey! kızgın ızgaranın ne gereği var: cehennem başkalarıdır.

    !---- spoiler ----!