dokuzuncu hariciye koğuşu - peyami safa

çok uzun bir aradan sonra 2.kez okuduğum ve dün bitirdiğim görüntüsü ince, içeriği muazzam kalın bir kitap. meğer ben bu kitabı çocukken okuduğumda hiç anlamamışım. sadece başladığım kitabı bitirmeliyim sorumluluğuyla dümdüz okumuşum.

bendeki kitabın arka kapak yazısında nazım hikmet'in bir yazısı var. şöyle diyor nazım hikmet "3 kere okudum, 30 kere daha okuyabilirim." kitabı dün bitirdim ve gerçekten 30 kere daha okunabilirmiş dedim.

kitap okurken çoğunlukla konuya takılmıyorum. konular belli zaten. en çok dikkat ettiğim nokta dildir. dil ve üslup. peyami safa'nın diline ve üslubuna hep hayran olmuşumdur zaten. yalın ve yoğun sıfatlarını kitaplarında barındırabilen bir yazar. dokuzuncu hariciye koğuşu'nda da o enfes dili hissettim. dili kullanma biçimi, seçtiği sıfatlar, zarflar ve eylemler sayesinde 16 yaşındaki o çocuğun fiziksel ve ruhsal olarak çektiği acıları yanı başımda hissettim. nüzhet, doktor ragıp, yengesi, o hastane odası hepsi gözümün önündeydi.

romandaki psikolojik tahliller ise yine peyami safa gerçeği. yalnızız, canan, fatih-harbiye, sözde kızlar gibi romanlarında da psikolojik tahliller sıktır. ve hepsinde bunu çok derin yapıyor.

bir de dokuzuncu hariciye koğuşu'nda biyografik izlerin çok fazla olduğunu, peyami safa'nın daha çok hissedildiğini söylemişti bir hocam. safa'da o yaşlarda ciddi rahatsızlıklar çekmiş. annesinin küçük yaşta onları bırakıp gitmesi ve bu romanda çok silik bir anne çizmesi, hasta bir çocuk yaratması pek de tesadüf değil.

anne olayına girmişken yazarın diğer romanlarında olduğu gibi bu romanında da baskın bir "kadın"mevzusu var. sevmiyor peyami safa kadınları. istisnasız sevmiyor. dokuzuncu hariciye koğuşu'ndaki nüzhet, nüzhet'in annesi, nurefşan, hasta çocuğun annesi veya diğer romanlarındaki birçok kadın karakter/tip hiçbirini sevmiyor. hepsini ayakları yere basmayan, aklı beş karış havada, silik ama aynı zamanda sinsi olarak görüyor. sadece dişi yanıyla bakıyor kadınlara. ve onun romanlarındaki kadınlar hep erkek gözüyle verilir. hiç kadının gözüyle, kalbiyle bakılmaz. romanlarındaki kadın karakterleri tanımlayan, anlatan, ne düşündüğünü, ne istediğini söyleyen romanın erkek karakteridir hep. adeta sınava sokuyor kadın karakterlerini yazar. sınavı geçebilen kadınlar ve geçemeyen kadınlar. bu romandaki nüzhet de o erkek çocuk gözünden anlatılıyor ve sınavı geçemiyor. bunların hepsi için annesinden kaynaklı diyebiliriz.

o tüm kadınları sevmese de ben server bedi'yi çok seviyorum. onun satırlarını anlamadığım için değil tuhaf bir haz aldığım için tekrar tekrar okuyorum. dokuzuncu hariciye koğuşu'nu ve peyami safa'yı okumayan varsa şiddetle tavsiye ederim.

ilk okuduğum roman. ilk okul altı yada yedinci sınıfta iken dil ve anlatım öğretmenim nilgün hanım sınavından 1 aldığım dersten beni bırakma ile tehdit ederek bu kitabı okutmuştu. bu kadar zorlamasaydı şu an sanırım burada bu kelimeleri döken kişi ben de olmazdı. psikolojinin ve romanın gücünü bu kitap ile öğrendim, bu kitap ile yaşadım.

nilgün hocam, sağ olun...

yıllar önce okumuştum bu romanı. peyami safa amcamın okuduğum ilk romanıdır. bol bol psikolojik tahlil içerir. zaten yazarın romanlarındaki en belirgin özelliği de budur. 13-14 yaş üstü rahatlıkla okuyabilir. akıcı bir üslupla yazılmıştır.

bir şeyi, misal kapalı bir gökyüzünü bir kaç sayfa boyunca betimler. anlatır da anlatır. siz "vay be" dersiniz. sonra dışarı çıkar okurken "vay be" dediğiniz gökyüzüne bakarsınız. bakarsınız ama iki cümleden fazla bir şey kuramazsınız gökyüzü hakkında. sonra anlarsınız ki okumakla yazar olunmuyor, hissettiklerinle yazar olunuyor. ben bu kitabı okuyunca bunu farketmiştim. gerçi bütün peyami safa kitaplarında bunu görebilirsiniz.

"ağaçların bile sıhhatine imrenerek yürürdüm." gibi acı cümleler kurup insanı sağlıklı olmasından utandırır bu romanında peyami safa.