-
hindu tanrıçaları
genel olarak tanrıların karısı olarak yanlarındadırlar. her tanrının ayrılamadığı ya da bağımsız düşünülemeyen bir eşi vardır. bu biraz da hint aile kültüründen kaynaklıdır.
hint tanrıçalarına en az tanrılar kadar inanılır ve tapınılır.
hindu tanrıçalarının iki biçimi vardır; korkunç ve yumuşak.
vedik dönem tanrıçaları değerini yitirmiş ve artık pek fazla inanılmayan tanrıçalardır.asil önemli tanrıçalar veda dönemi sonrası (sarasvatidahil) tanrıçalardır.
veda dönemi tanrıçaları üç gruba ayrılıyor;
dokuz durga:
siddhidhatri
kalaratri
şailputri
brahmaçarini
katyayani
çandraghanta
kuşmanda
skandamata
mahagauri
yedi ana:
maheşvari
varahi
çamunda
indrani
kaumari
brahmani
vaishnavi
on mahavidya:
kali
tara
çhinnamasta
bhuvaneşvari
dhumavati
bagala
kamala
matangi
şodaşi
bhairavi
sarasvati: tanrı brahma'nin karısı, bilgi ve öğrenme tanrıçasıdır. süt beyazı bir cildi vardır ve çok güzeldir. genellikle beyaz elbise giyer ve su zambağının üzerinde oturur. dört kolludur. iki eliyle vina denilen müzik aletini çalar. diğer ellerinde nilüfer çiceği ya da tesbih ve eğitimi sembolize eden bir kitap tutar. günümüzde birçok okulda eğitime bu tanrıçanın adıyla başlanır. ilk okumaya başlayan hindu çocukları için bu tanrıçaya tapınılır.
lakshmi: tanrı vishnu'nun karısıdır. talih ve zenginlik tanrıçasıdır. diğer bir isimle şri'de denir. okyanusun çalkalanması sırasında doğmuştur. kocası vishnu ne zaman dünyaya bedenlenerek gelse, lakshmi'de karısı olarak yanında gelir. vishnu cüce(vamana vishnu'nun bir avatarıdır ayrıca) olarak doğduğunda lakshmi, padma(nilüfer) olarak doğmuştur. hindular ekim-kasım ayında kutladıkları divali bayramında tanrıça lakshmi'ye tapınırlar.
devi: tanrı şiva'nın karıları 'devi' ortak adıyla toplanırlar. mahadevi'de (büyük tanrıça) denir. tanrıça şiva'nın dişil enerjisi (şakti) olarak,yumuşak diğeri hiddetli olmak üzere, iki halde bulunur. yumuşak haldeyken uma(parıltı), gauri(sarı), parvati(dağlı), haimavati (himalayalı), caganmata'dır (dünyanın anası). şiva'nın dağlarla ilgisi olduğundan karısı parvati de onunla birlikte gözükür. şiva öküzü nandi ile kailasa dağlarına giderken parvati de yanındadır. şiva'nın sadık eşidir.sanskrit dilinde parvata 'dağ' demektir, dişil olarak dağ ile olan ilişkisini ortaya koyar. ganeşa'nın annesidir. tanrıça ganga da (nehir olarak) himalayalardan doğduğu halde şiva'nın başından doğuyor gibi gösterilir. devi'nin kişiliğinin çok daha güçlü olduğu formlar; kali. durga gibi hiddetli formlarıdır.
durga: şiva'nın karısıdır, fakat bağımsız gözükür ve ona şiva'dan ayrı olarak tapılır. sarı renkli ve güzel bir kadındır. bu dünyadaki maddesel kazançlar ve gelecektekindeki ruhsal gelişme için yakarılıp tapınılır. durga'nın mahisha isimli manda biçimdeki bir kötü ruh(asura) ile olan savaşı çok ünlüdür ve hint mitolojisindeki en ünlü mitler arasındadır. bu hiddetli tanrıçanın navadurga denilen dokuz biçimi vardır.
kali: şiva'nın karısıdır veya o olmadığındaki dişil enejisidir. kara renkli korkunç bir tanrıçadır. boynunda insan kafatasından yapılmış bir kolye taşır. kesilmiş insan kollarından kendisine etek yapar. dili dışardadır ve kandan kıpkırmızı olmuş durumdadır. kali sözcüğü hem 'kara' anlamına gelir hem de 'zaman' anlamına gelir. kali canlıları yutan zaman'dır. bu kavram geçmiş dönemde ilkellerin kafatası avcılığı ile birleştiğinde kali gibi bir tip ortaya çıkmaktadır.
dokuz durga(nava durgah)
durga'nın dokuz biçimin adıdır. bunlar aynı zamanda dişil enerji(şakti) olarak da bilinirler. hindular ekim ayındaki navaratri bayramında bu tanrıçalara taparlar;
şailputri: bayramın birinci günü tapılan tanrıçadır. himalayaların kızıdır.
brahmaçarini: durga'nın ikinci dişil enerjisidir.
çandraghanta: üçüncü durga-şakti'dir.
kushmanda: döndürcü durga-şakti'dir.
skandamata: savaş tanrısı skanda'nın annesidir. beşinci durga-şakti'dir.
katyayani: altıncı durga-şakti'dir.
kalaratri: yedinci durga-şakti'dir.
mahagauri: sekizinci durga-şakti'dir.
siddhidhatri: sonuncu şakti'dir. tapınıcılarına yirmialtı çeşit lütuf bağışmala özelliği vardır.
yedi ana(sapta-matrikah)
bunlar, brahman geleneğinden gelmeyen halkın inançlarından türemiş ana tanrıçalardır. en önemli özellikleri hiddetli olmalarıdır. hastalık verir veya giderir, çocukları korur ve onlara illet verirler. savaşlarda kurbanlarının kanını içerler. ellerinde ve yüzlerinde çok belirleyici simgeler olmadığından onları tanımak için binek hayvanlarına dikkat etmek gerekir.
brahmani: brahma'dan türemedir. dört kolludur. ellerinin ikisinde su kabı ve tesbih tutar. diğer iki eli koruyucu ve lütuf verici biçimdedir. binek hayvanı kuğudur.
maheşvari: şiva'dan türemedir. dört,altı veya on kolludur. ellerinde bir mızrak ve tespih tutar. iki eli koruyucu ve bağışlayıcı biçimdedir. üç gözlüdür. binek hayvanı öküzdür.
kaumari: karttike'dan türemedir. iki, dört veya oniki okulludur. iki elinde bir mızrak ve bir horoz tutar. diğer iki eli koruyucu ve bağışlayıcı formdadir. üç gözlüdür ve tavus kuşuna biner.
vaishnavi: vishnu'dan türeme olduğu için bu adı alır. dört veya altı kolu vardır. ellerinde deniz kabuğu ve çark tutar. diğer elleri koruyucu ve bağışlayıcı biçimdedir. kartala veya garuda'ya biner. bazen ellerinde balta, yay, kılıç da olur.
varahi: vishnu'nun domuz(varaha) formundan türemedir. başı domuz başıdır.
indrani: tanrı indra'dan türemedir. aindri de denir. dört kolludur. ellerinde mızrak ve şimşek tutar. diğer elleri koruyucu ve bağış verici biçimdedir. file biner.
çamunda: şiva'dan türemedir. dört veya on kolludur. ellerinde üvendire, kılıç,mızrak, ok , kalkan, balta gibi şeyler taşır. bir cesede veya baykuşa biner.
on mahavidya(mahavidyah)
en yüce tanrıçalar grubudur.
daksha'nın kızı sati, şiva'nın karısıdır.babasının kurban törenine çağırmamasına kızan sati, kendisini on parçaya bölerek bu tanrıçaları yaratır. şiva, sati'nin öfkesinden korkar ve gitmesine izin verir. bu durumda sati'nin gücü şiva'dan daha büyük fazla olarak kabul edilir. kali ve tara bağımsız olarak da karşımıza büyük tanrıçalar şeklinde çıkarlar.
kali: cesetlerin yoğun olduğu yerlerde yaşayan, çıplak, göğüsleri insan kafataslarından kolyeyle örtülü, insanlardan etek giyen korkunç yüzlü bir tanrıçadır. siyah dağınık saçları vardır. bir elinde satır, diğer elinde ise kesik bir insan başı tutar. kanlı dili hep dışarıdadır.(kali'yi yazmıştım fakat on mahavidya grubunun ana tanrıçası olduğundan tekrar yazma gereksinimi hissettim. kategorisiz olarak en başlarda yazma sebebim ise en çok inanılan tanrıçalar arasında olması.)
tara: hemen hemen kali ile aynıdır. bir cesedin üstünde durur. kesik başlardan kolyesi ve kaplan derisinden eteği vardır. korkunç kahkahalar atar, cenaze ateşinde bulunur. gebedir. dört kolu vardır. ellerinde tabak, satır, makas, nilüfer çiçeği tutar.
çinnamasta: yerde aşk yapmakta olan aşk tanrısı kama ile karısı rati'nin üzerinde, ayakta duruyor haldedir. kendi başına bir kılıçla kesmiş, fışkıran kanı üç ayrı yöne gitmektedir. birini tanrıçanın kesilmiş başı, diğer ikisini ise sağında ve solunda duran iki kadın hizzmetkarı içermektedir. tanrıça bir elinde başını kestiği kılıcı, diğer elinde ise bir tabağın içinde duran başını tutmaktadır.
bhuvaneşvari: üç dünyayı besleyen tanrıçadır. dört kolu vardır. ellerinde üvendire ve ilmik vardır. diğer iki eli koruyucu ve bağışlayıcı biçimdedir. beyaz tenli ve hoşça gülümseyen bir tanrıçadır.
bagala: başı turna başı gibidir. sarı renklidir. mücevherle kaplı bir tahtta oturur. bir elinde topuz vardır. diğer eliyle düşmanlarının dilinden yakalar ve sündürür.
dhumavati: uzun boylu, solgun benizli bir tanrıçadır. hiç gülmeyen sert bir yapısı vardır. dul gibi kirli elbiseler giyer, saçı başı darmadağınıktır. dişleri dökük, göğüsleri sarkıktır. açlık ve susuzluktan halsiz düşmüştür. büyük kanca gibi bir burnu vardır. kavgacı tabiatlıdır.
kamala: altın renkli çok güzel bir kadın olarak betimlenir. etrafı fillerle çevrilidir ve filler hortumlarıyla bu tanrıçanın üzerine su dökerler. bir nilüfer çiçeğinin üzerinde oturur. iki elinde çiçek tutar. çiçekler birbirinin aynıdır. tanrıça lakshmi'ye benzetilmeye çalışılmıştır.
matangi: kara renklidir. gözleri sarhoşluktan fırıl fırıl döner. çılgına dönmüş bir fil gibi dengesizce yürür.
şodaşi: kırmızı tenli, on altı yaşında bir kızdır. yüzü koyun yatmış durumdaki şiva'nın üzerinde oturur. bu durumda onunla cinsel birleşme de yaparlar. şiva'nın yattığı yerin dört ayağı, tanrı brahma, vishnu, rudra ve indra'dır. bu tanrıça bazı mahavidya listelerinde tripurasundari ile özleştirilir.
bhairavi: kırmızı tenlidir. kesik başlardan bir kolyesi vardır. dört kolludur. ellerinde bir tespih ve bir kitap vadır. diğer iki eli koruyucu ve bağışlayıcı biçimde durur. göğüslerinde kan vardır.
elimden geldiğince daha doğrusu hatırladığım kadarıyla, okulun ilk senesinden kalma notlara bakarak tanrıçaları toparlamaya çalıştım. oldu gibi gibi..
fotoğrafları eski dönem çizimlerinin olduğunu kullanmaya çalıştım ya da en yakın olanını.
hatırlayamadığım bir şeyler varsa affola, elbet hatırladıkça düzenlerim..
kutsal kitapları da bir sonraki entryde yazarım umarım. -
hindistan'da yaşayan yaklaşık bir milyar iki yüz milyon insanın çoğunun inandığı din.
türkçe kaynaklar çok sınırlı olduğundan pek fazla bilgimiz yok bu din hakkında.
elimden geldiğince hindu tanrıçalarını/tanrılarını, ermişlerini, kutsal kitaplarını, törenlerini, sembollerini, hindu felsefesini bu başlık altında toplamayı düşünüyorum. bir çok şeyi kısa kısa anlatabilirim galiba diyerekten başlıyorum.
hindu tanrıları
iki ana grup altında toplayabiliriz. birinci grup da epik ve puranik^:puranalar^ dönem tanrıları yer alıyor. bu tanrılar günümüzde hala inanılıyor ve çokça popülerler.
ikinci grubu ise popülerliğini yitirmiş veda tanrıları oluşturuyor.
en sevilen tanrılar vishnu ve şivadır. bu iki tanrı, yaratıcı tanrı brahma ile birlikte hindu tanrı üçlemesi'ni oluştuyor. bu üçlemeye genel olarak trimurti deniyor.
brahma: su ve evrenin tanrısıdır. evrenin yaratıcısı olarak adlandırılır. karısı bilim tanrıcası sarastati'dir. hayatını sürdürdüğü yere brahmavrinda denir. sularda doğduğu için narayana' da denir. hint mitolojisinde brahma'nın bir gecesi 1 kalpa, yani 8.840.000 yıl sürer. 6. yüzyıla doğru popülerliğini yitiren bir tanrıdır. hindistan'da brahma adına yapılmış çok az tapınak vardır. en önemli iki tapınağının adı pushkar ve orissa'dır.
vishnu: koruyucu tanrıdır. ganj nehri'nin vishnu ayağından doğduğu söylenir. bin adı vardır. karısı, şans tanrıçası lakshmi'dir. vaikuntha isimli bir cenette yaşarlar. vedalarda evreni üç adımda dolaştığı yazılır. vishnu'nun bazı inançlara göre 22,başka bir inanca göre 10 bedenlenmesi(avatarı) vardır. dünya ne zaman dara düşse bir bedenle gelip kurtarır. mahabhara destanında krishna, ramayana'da ise rama olarak insanların karşısına çıkar.
10'lu bedenlendirilmesinde hindu inancının en popüler tanrıları vardır; krishna ve buddha bunlardan en çok inanılanları. aslında fotoğraflarda gördüğünüz çoğu buddha çizimi vishnu'nun avatarı olarak bilinir.
şöyle kısaca buddha bedenlendirilmesini açıklayayım;
bodhi ağacının altında, bağdaş kurmuş oturan, düşünen ve elleriyle öğretisini açıklayan buddhadır. buddha dine inanmayaları ayartmak için bedenlendirilmiştir.
şiva: yok edici tanrıdır. hindu tanrı üçlemesinin üçüncü tanrısıdır. alnında, iki kaşının ortasında üçüncü gözü vardır. bir şeyi yok edeceği zaman o gözü açıp yok eder. kutsal ganga nehrinin şiva'nın başından doğduğuna inanılır. karısı parvati dağların tanrıçasıdır. oğulları ganeşa ve savaş tanrısı skanda'dır. sesin kaynağı olan tanrıdır ayrıca elinde tuttuğu damaru sesin kaynağı olarak bilinir. hizmetçilerine pramatha denir. şiva'nın yarı erkek yarı dişi formuna ardhanari denir.
ganeşa: adı ganaların efendisi anlamına gelir. şiva'nın oğlu olup, 'engelleri ortadan kaldıran' bir tanrı olarak hindistan'da çok popülerdir. bilgelik tanrısıdır. hindistan'da bir işe başlanmadan bu tanrının adı söylenir. ganeşa'nın heykel ve idolleri hindistan'ın yer yerinde bulunur. elliye yakın farklı görünüşü vardır.
hanuman: çok sevilen hindu tanrılarından biri de bu maymun tanrıdır. özellikle köylerde çok fazla tapılır. ramayana destanı'nda çok önemlidir.rama'nın dostu ve en güvenilir hizmetkarıdır.
veda tanrıları
rigvada'da adı geçen tanrılardır. ari dönemin etkisinde oluşturulan bu eserdeki tanrılar sonradan ikinci plana düşmüştür. belli başlı tanrılar şunlar:
indra: yağmurlu gökyüzünün tanrısıdır. ari toplumun ulusal tanrısı ve o dönemdeki tanrıların başıdır. kendisine en çok ilahi sunulan tanrıdır ayrıca.
agni: ateş tanrısıdır. ateşten oluşan yedi tane dili vardır. bu tanrının üstünden sunulan kurbanlardan ve adaklardan diğer tanrılar besin ihtiyacını karşılarlar. adına sunulmuş 200 ilahi vardır.
soma: kutsal bir bitkinin ve onun özsuyunun tanrısıdır. çandra adıyla da bilinir. ay tanrısı olarak da değerlendirilir.
tanrılar tarafından içilen soma'nın sarhoş etme ve cesaret verme özelliği vardır. soma içkisini en çok içen tanrı ise indra'dır. tatlı bir içki olduğundan cennetin sütü denir ve amrita (ölümsüzlük içkisi) olarak görülür. vedalardan sonra ay tanrısı olarak kabul edilmiştir.
sürya: güneş tanrısıdır. vedaların en önemli tanrılarından biridir. her yeri ve her şeyi gören bir tanrıdır. mevsimleri kontrol eder, tüm canlıları korur. insanların yaptıkları iyi ve kötü şeyleri bilir. sonraki dönemde tüm özellikleri vishnu'ya aktarılmıştır.
günümüzde hala hindistan'da güneş'e tapan insanlar vardır ve en önemli güneş tapınağı oldukça eski olan konarak tapınağıdır.
varuna: okyanus tanrısıdır. rigveda'da adı geçen en büyük tanrılardandır. güneşin görüşü bu tanrının avatarlarından biridir. dünyayı ve ahlak kanunlarını korur.
vayu: rüzgar tanrısıdır. indra'yla yakın dostturlar ve birlikte soma içerler. vayu insanlara çocuk ve ün kazandırır. ramayana destanı'nda tanrı maymun hanuma'ın babasıdır.
vişvakarma: kutsal mimarı tanrısıdır. mekanik ve mimari bilimlerin tanrısıdır.
yama: ölüm tanrısıdır. güney yönünün koruyucusudur. yaşadığı yer yamapura'dır. iyi ve kötü olmak üzere iki biçimde gözükebilir. karısı yamuna nehri olan yami'dir.
tanrıları galiba burada bitirmek gerek. bu entry bu kadarcık olsun devamını sonra düzenleyebilirim.