Kimdir?
ebû hâmid muhammed bin muhammed el-gazâli (arapça: أبو حامد محمد بن محمد الغزالي) (d. 1058 - ö. 1111), iranlı islam âlimi, filozofu, mutasavvıfı ve müderrisi. lâkabları, hüccet-ül-islam ve zeynüddin’dir. genel olarak el gazâli ve imam gazâli isimleriyle tanınmıştır.
hayatı ve yaşadığı dönem
gazali hicri 450 (miladi 1058) yılında horasan'ın tus şehrinde doğmuştur. ilk öğrenimini tus'ta ahmed bin muhammed er-razikânî’den almış, daha sonra cürcan şehrine giderek ebû nasr el-ismailî’den eğitim görmüş daha sonra 28 yaşına kadar nişabur nizamiye medresesi’nde öğrenim görmüş, itikadi düşünce olarak ebu hasan eş'ari’den ve ameli görüş olarak ise şafiî'den etkilenmiştir. hocası imam-ı harameyn lakaplı abdülmelik el-cüveynî 1085 yılında ölünce nişabur’dan büyük selçuklu devleti’nin veziri nizamülmülk’ün yanına gider. nizamülmülk'ün huzurunda olan bir toplantıda verdiği cevaplarla diğer bilginlerden üstünlüğünü kanıtlayarak 1091 yılında bağdat’taki nizamiye medresesi'nin baş müderrisliği’ne tayin edilir. burada bilgisi ve edindiği öğrenci topluluğuyla kısa sürede ün ve saygınlık kazandı. içine girdiği ruhsal bunalımın da etkisiyle sûfizm'e yöneldi ve ebu ali farmedi'nin etkisiyle bu alanda yoğunlaştı. bu ilgi ve hac arzusuyla medresedeki görevini bırakarak 1095 yılında bağdat'tan ayrıldı ve şam'a gitti. şam da iki yıl kaldıktan sonra 1097 yılında hac'a gitti.
hac sonrası şam'a döndü ve buradan bağdat yoluyla tus'a geçti. şam ve tus'ta bulunduğu sürede uzlet yaşamı sürdü ve tasavvuf alanında ilerledi.bağdat'tan ayrılışından on bir yıl sonra 1106 yılında nizamülmülk’ün oğlu fahrülmülk'ün ricası üzerine nişabur nizamiye medresesinde tekrar eğitim vermeye başladı. buradan kısa süre sonra tus'a dönerek yaptırdığı tekke'de müritleriyle birlikte sûfi yaşamı sürdü. gazali 1111 (hicri 505) yılında doğum yeri olan iran'ın tus şehrinde vefat etti.
gazali’nin yaşadığı dönemde islam aleminde siyasi ve fikri büyük bir karmaşa hakimdi. bağdat’ta abbasi halifelerinin gücü zayıflamasına karşın büyük selçuklu devleti’nin sınırları genişliyor ve nüfusu artıyordu. melikşah’ın veziri nizamülmülk savaş meydanlarında zaferler kazanıyor, ilim meclisleri denilen tartışma ortamlarını ve medreseleri açıyordu. bu dönemde mısır tahtında şiî-fâtımî hanedanı vardı. avrupa’da ise endülüs emevi devletigerilemekte idi.
ilk haçlı seferi de gazali döneminde yapılmış, gazali 40 yaşında iken antakya haçlılarca kuşatılmış bir yıl sonra da kudüs ele geçirilmiştir. hasan sabbah ve ömer hayyam da gazali ile aynı çağda yaşayan tanınmış kişilerdir. islam âlemindeki bu karışıklığı fikri bir çöküntü tamamlıyordu.
-
islam'in ana akim yaklaşimlarinin bayrak diregidir. (bkz: gerçek islam bu değil) cilerin varlik sebebidir görüşleri. (bkz: olmasaydi olmazdik) -
celal şengör'ün hakkında ''platon'un batı dünyasına attığı kazığı doğuya atan adam'' dediği iranlı mutasavvıf. -
"fazla doymak ibadetten alıkoyar.
ibadeti, kalbin parlaklığını ve düşünceyi kararttığı gibi bunlara bağlı olan hayatı da dumura uğratır. aç kalmak ise, bütün bu menfi hâlleri müspete çevirir. çünkü az yemek bedenin sağlığını koruduğu gibi, çok yemek ve mideyi karışık yiyeceklerle doldurmak damarlarda karışıklık meydana getirir" sözünün sahibi.
benim dikkatimi çeken toplulukları birarada tutmak için genel söylemler hep bu yönde oluyor. obur olmayın, açgözlü olmayın, nefsinize hakim olun vs vs. işin ilginci ise bir kişi ne kadar bu yönde söz söylüyorsa kendi hayatından da tam tersi yönde eğilimler sergiliyor yada bana öyle geliyor.
yalnız gazali'nin "mideyi karışık yiyeceklerle doldurmak damarlarda karışıklık meydana getirir" sözüne şapka çıkarıyorum çok doğru bir söylem ama hangi yönden anladığımıza da bağlı misal salatalar da bir çeşit karışımlardır kastettiği bu olmasa gerek. -
klasik orta çağ savaş mantığıyla düşünürsek, teşbihte hata olmayacağına güvenerek gazali'nin üstünde bir meydan muharebesi gerçekleşen büyük bir ova olduğunu söyleyebiliriz.
modernistler veya materyalistler ve islamcılar veya sünni hanefi ulema gazali üzerinde, üzerinden görece entelektüel diyebileceğimiz bir kavgaya tutuştu.
ucundan kıyısından okuyorum, dinliyorum ama benim pek ilgimi çekmiyor ve donanım olarak yeterli değilim ama vakti olan ve bilgili bir youser bu başlığa bir kütük bırakırsa okur, faydalanırız.