ekonomi politikasının hazırlanması esnasında gelen öneriler içinden, üretim ilişkileri ve üretim güçlerinin çelişkisi konulu mektubundan:


"... toplumun bütün üyelerine fiziksel ve zihinsel yeteneklerinin bütün alanlarda gelişmesini sağlayacak toplumsal ve kültürel bir gelişme sağlamak gerekir ki, toplum üyeleri, toplumsal gelişmenin faal yapıcıları olabilecek biçimde yeterli bir eğitim alabilsinler, özgürlük içinde bir meslek sağlayabilsinler ve mevcut iş bölümü uyarınca bütün yaşamları boyunca tek bir mesleğe perçinlenmiş bulunmasınlar.

bunun için ne yapmak gerekir?

toplum üyelerinin bu kadar önemli kültürel bir ilerleyişinin, emeğin bugünkü durumunun ciddi bir biçimde değişmeden sağlanabileceğini sanmak yanlış olur. bunun için önce iş gününü en azından altı saate ve daha sonra beş saate indirmek gerekir. toplumun bütün bireylerinin geniş bir öğretime sahip olmaları için yeterince boş zamanları olmasını sağlamak bakımından bu gereklidir. bunun için, aynı zamanda, zorunlu politeknik eğitim sağlanmalıdır, toplumun bütün bireylerinin özgür olarak bir meslek seçmesi ve yaşamları boyunca herhangi tek bir mesleğe bağlı kalmaması için bu gereklidir. bu amaçla, konut koşullarını da köklü bir biçimde iyileştirmek gerekir, en azından işçilerin ve memurların gerçek gündelikleri iki katına ve belki de daha fazlaya çıkartılmalı, bu, gerçek gündeliklerin miktar olarak artması ile, ve hele geniş tüketim maddelerinin fiyatlarını sistemli olarak düşürmeye devam etmekle, sağlanmalıdır.

komünizme geçişi hazırlayacak olan temel koşullar bunlardır.

ancak bütün ön koşullar, tüm olarak ele alınarak yerine getirildiği zaman, toplum üyelerinin gözünde çalışma bir angarya olmaktan çıkacak, ve "varlığının ilk gereksinimi" (marx) olacaktır; ve "çalışma bir yük değil, bir zevk olacaktır" (engels); toplumsal mülkiyet, toplumun bütün üyeleri tarafından toplumsal varlığın değişmez ve dokunulmaz temeli sayılacaktır.

22 mayıs 1952