Kimdir?
"oğuz atay (d. 12 ekim 1934, inebolu, kastamonu - ö. 13 aralık 1977, istanbul), türk roman, öykü ve oyun yazarı.
babası, vi. ve vii. dönem sinop, viii. dönem kastamonu milletvekilliği yapan cemil atay'dır. 1951'de bugünkü adı ankara koleji olan ankara maarif koleji'ni, 1957'de de itü inşaat fakültesi'ni bitirdi. üç yıl sonra istanbul devlet mühendislik ve mimarlık akademisi (şimdiki yıldız teknik üniversitesi) inşaat bölümü'nde öğretim üyesi oldu. 1975'te doçent olan atay, topografya adlı bir de mesleki kitap yazdı. çeşitli dergi ve gazetelerde makale ve söyleşileri yayınlandı. oğuz atay, tutunamayanlar'ın 1971-72'de yayınlanmasından sonra, önemli bir tartışmanın odak noktası oldu. bu romanıyla 1970 trt roman ödülü'nü kazandı.
türk edebiyatının en önemli eserlerinden biri olan tutunamayanlar, eleştirmen berna moran tarafından, "hem söyledikleri hem de söyleyiş biçimiyle bir başkaldırı" olarak nitelendirilmiştir. moran'a göre tutunamayanlar'daki edebi yetkinlik, türk romanını çağdaş roman anlayışıyla aynı hizaya getirmiş ve ona çok şey kazandırmıştır.
atay'ın büyük etki yaratan eseri tutunamayanlar'ı 1973'te yayınladığı tehlikeli oyunlar adlı ikinci romanı izlemiştir. hikâyelerini korkuyu beklerken başlığı altında toplayan atay, 1911-1967 yılları arasında yaşamış prof. mustafa inan'ın hayatı konu eden bir bilim adamının romanı'nı 1975 yılında yayımlamıştır. 1973 yılında yayımlanan oyunlarla yaşayanlar adlı oyunu devlet tiyatrosu'nda sahnelenmiştir. atay, beyninde çıkan bir tümör nedeniyle büyük projesi "türkiye'nin ruhu"nu yazamadan 13 aralık 1977'de, istanbul'da hayatını kaybetmiştir. edirnekapı sakızağacı mezarlığı'na defnedildi.
öldükten sonra 1987'de günlük, 1998'de ise eylembilim adlı kitapları yayımlanmıştır. sağlığında hiçbir kitabı ikinci baskı bile yapamayan atay'ın kitapları ölümünden sonra büyük ilgi gördü ve defalarca basıldı. yıldız ecevit'in hazırladığı oğuz atay biyografisi "ben buradayım..." - oğuz atay'ın biyografik ve kurmaca dünyası 2005 yılında yayınlandı.
korkuyu beklerken eseri 2008 yılında öteki tiyatro tarafından tiyatro oyunu olarak sahnelenmiştir. tehlikeli oyunlar romanı, 2009 yılında seyyar sahne tarafından aynı adla tiyatro oyunu olarak uyarlanarak sahnelenmeye başlanmış ve hâlen sahnelenmektedir. bir bilim adamının romanı adlı biyografik eseri de 2012 yılında bir bilim adamının oyunu: mustafa inan adıyla te sahne tarafından tiyatroya uyarlanarak sahnelenmeye başlanmıştır.
eserlerinde düşle gerçeğin birbirine karışması, üstkurmacanın kurgunun ana ilkesi olması oğuz atay’ı postmodernist roman kategorisinde eser veren ilk yazar yapmıştır. oğuz atay, özellikle tutunamayanlar romanında, modern şehir yaşamı içinde bireyin yaşadığı yalnızlığı, toplumdan kopuşları ve toplumsal ahlaka, kalıplaşmış düşüncelere yabancılaşan, tutunamayan bireylerin iç dünyasını anlatır. yapıtları eleştiri, mizah ve ironi barındırır. kastamonu valiliği kendisi adına 2007 yılından beri oğuz atay edebiyat ödülleri vermektedir."
-
13 aralık 1977'de arkadaşı altay gündüz'ün evindedirler.
oğuz atay bir ara banyoya girer. bir süre çıkmaz, bir sessizlik olur. oğuz atay'a seslenirler "nasılsın" diye "sevinmeyin daha ölmedim" der. sonra yine bir sessizlik olur. bir şeyler ters gider. arkadaşları kapıyı kırar, hayat ona tıpkı kitaplarında yaptığı gibi kara mizah yapmıştır. arkadaşları sayın yazarımızı ölü bulmuşlardır. -
''yüzlerce insan, binlerce insan. çoğu ne kadar önemsiz, ne kadar silik. içlerinden biri selim olamaz mıydı? milyonların içinde sadece bir selim. bu tabiat kanunları ne kadar insafsız, diye düşündü. kime zararı dokunur bunun? hepsinin eli, ayağı, başı var. selim gibi. ne olur bu kadar el, ayak, baş bir araya gelse de sadece bir tanecik selim çıkarsalar aralarından; ne olur bir tane selim olsa.''
yıllar önce "okuyucum neredesin?" diye sormuş, biz burdayız şimdi de siz yoksunuz.
nurlar içinde uyu. -
sözcükler dergisi'nin ocak - şubat sayısında daha önce yayımlanmayan fotoğraflarına yer verilen yazar. -
orhan pamuk’un, hakkında 'iki türlü oğuz atay okuru vardır: 1. ‘ah canım selim!’ duyarlığına ilgi duyan kültür ve melodram düşkünü okur. 2. ‘bat dünya bat!’ sinizmini seven alaycı okur. ben ikinci takımdanım ve birincilerin oğuz atay’dan pek bir şey anladıklarını sanmıyorum' dediği yazar.
ironi, alay ve karamizaha çokça başvurur kendileri. ama metinlerine bence en çok 'oyunlarla yaşayanlar' adlı tiyatro eserinin türünü tanımlarken verdiği tamlama uyar: acıklı güldürü.
eserlerindeki kahramanlar ve olayların otobiyografik karşılıkları vardır, örneğin tehlikeli oyunlar romanındaki sevgi karakteri gerçek hayattaki ilk eşiyle birebir paralellik gösterir, boşandıktan sonra bir müddet beraber yaşadığı sevin seydi hanımefendi de romanda karşımıza bilge karakteriyle çıkar. bilge, aynı zamanda, tutunamayanlar adlı romanındaki günseli karakterinin biraz makyajlanmış halidir, o kadar.
eserleri gününün edebiyat ortamından ve meselelerinden/modalarından çok uzakta konumlanır. tutunamayanları yayımladığı günlerde sol/sosyalist tandanslı ve köy hayatı içerikli romanlar ön plandadır. bu yüzden kitap yayımlandığı zaman ilgi çekmez ve açıkçası biraz da moralini bozar.
bilinçakışı tekniğini daha etkili kullanabilmek için önce cümlelerde hiçbir düzeltme yapmadan ve hiç durmadan yazarmış kendisi. böylece birbirinden kopuk gibi görünen ancak serbest çağrışım yoluyla belleğin dehlizlerinde birbiriyle bağlantılı olduğu kesin olan olayları hiç kaçırmadan süratli bir biçimde kağıda aktarabilirmiş. ardından kitaba baştan başlayarak cümlelerde değişiklikler ve traşlamalar yaparmış. -
13 yaşında falandım
edebiyat öğretmenim tutunamayanlar ı okumam için tavsiye etmişti
hayır o yaz alıp okusam anlar mıydım hala düşünüyorum
bir yandan da oğuz atay la tanışmama vesile olduğu için içten içe hala minnet duyuyorum kendisine
bazı yazarları insan canı, ciğeriymiş gibi benimsiyor
çok salakça olduğunun da farkındayım
imza günlerinden nefret ederim mesela, kraldan çok kralcılık gibi gelir ama bu adamdan oğuz um atay ım diye bahsederim
bu arada orhan pamuk un oğuz atay okuru üzerine tespitini çok yerinde buluyorum
bana göre türkiye nin joyce u olduğunu da eklemem lazım
bir de dönem dönem gelirler bana, kitaplarını tekrar tekrar okurum -
altmışların sonuna doğru yaklaşırken. kemal tahir, oğuz atay'ın beğendiği bir edebiyatçıdır. ortak arkadaşları halit refiğ'e, kemal tahir'le tanışmak istediğini söyler. sonrasında, halit refiğ ile bir akşam, kemal tahir'e giderler; kemal tahir, yine milleti toplamış, küçük çaplı konferans veriyor. sohbetin bir yerinde oğuz atay sinirlenir, bağırır, kapıyı vurup çıkar. atay'ın bu davranışı üzerine misafirlerden birisi "bu akşam tatsızdı" gibisinden laflar eder. kemal tahir, gayet sakin bir şekilde "akşam değil adam tatsızdı" der. tabi bu olaydan sonra, bu şekilde dargın kalmazlar, hatta iyi birer dost olurlar. aktaran: halit refiğ -
tutunamayanlar'ını 4 kez başlayıp 5.de inat edip bitirdiğim şahane kitabın yazarı.
kitaptan hoşuma giden bir alıntı: "öyle bir savaşa giriyorum ki olric, bizi isa bile kurtaramaz." -
oğuz atay hakkında yapılan bir belgesel:
kurmaca dünyanın ipliğinde bir koza bölüm 1
kurmaca dünyanın ipliğinde bir koza bölüm 2 -
sus olric! düşünüyorum.
-düşünmek ne haddinize efendimiz?
-descartes düşündükçe var oluyordu olric.
-descartes düşündükçe var olur, siz düşündükçe yok olursunuz efendimiz."
beyin tümörün den ölmesi ustanın öngörüsü galiba. -
umutsuz bir telefon konuşmasında aklıma düşen dizeleri beni hayata döndürmüş şairdir.
"gerçekler var! başkalarının uygulamaya çalıştığı tatsız ölçütler, gerçekler... gerçekle her karşı karşıya gelişimde, onu ilk defa görmüş gibi yapıyorum albayım, tanımazlıktan geliyorum. tanımamazlıktan gelirsem tanırım çünkü. bugün yakama yapıştı, gerizekalı dedi, anla artık. bi gün bulutlara sen de bakmaz olacaksın, umrunda olmayacak hiçbir renk. yürü git pis mahluk dedim- aslında daha fazlasını da söyledim albayım, şimdi dilim varmıyor-bulutlara hep bakıcam ben, e. serbes küser yoksa."
işte böyle albayım. yakama yapıştılar da, emrah serbes küsmesin diye devam ettim bulutlara bakmaya, renklerden renk beğenmeye..