ışık yılı'ni zaman birimi olarak kullananlar iyi dinleyin, ya da siz dinlemeyin. birazdan atomu parcalayacak duzeyde fizik seyapicaz, kafamiz sutlac olcak. siz bosverin en iyisi hehe.

parsek de isik yili gibi bir uzaklik birimi, fakat bunu zaman birimi sanmaniz imkansiz (cunku icinde yil gecmiyor hehe). peki parsek gercekte nedir? parsek, bir milletin kendi kend- ehm. parsek, star wars resmi uzaklik birimidir efenim. bunu biliyoruz zaten hepimiz, neden; cunku hepimiz burada star wars hayraniyiz. hepimiz padme'yiz hepimiz count dooku'nun askerleriyiz.

once beyninizi yakayim, sonra sekilli sukullu anlatim yapicam. soz.

simdi efendim parsek nedir tanimlamamiz icin iki tane dogru hayal etmeniz lazim. biri gunesten, digeri dunyadan cikan dogrular. bunlar paralel degiller, ve ileride bir yerlerde kesisecekler. neden gunes ve dunya peki, cunku biz gunes sistemi'ndeyiz ve dunya'da yasiyoruz. neden gunes, cunku sistemin merkezi. burada bir subtopic aciyorum ve parallax nedir onu anlatmaya basliyorum. bunu bilmeniz lazim.

parallax, siz sag gozunuzle baktiginizda bir cismin yerini baska, sol gozunuzle baktiginizda baska gormenizin altinda yatan hede. turkcesi iraklik acisi falan gibi bisey(-mis). yani, sag ve sol gozunuzden baktiginiz nesneye dogru birer isin yollayin, bunlarin arasinda kalan aci parallax.

evde denemeyiniz. saka saka, simdi hepinize deneticem. sag isaret parmaginizi (solaklar da sag isaret parmagini. evet. cunku ben oyle istiyorum hehe.) burnunuzun hizasina kaldirin, yere dik olacak sekilde tutun, sanki karsinizdaki insani azarlayacak, ona parmak sallaya sallaya "ben sana yapma demedim mi, ha!" diyecekmissiniz gibi hayal edin kendinizi, ama azarlamayin. oylece durun. simdi parmaginizin arkasinda, uzaklarda biseylere odaklayin bakisinizi. mesela benim icin, odanin karsi duvarindaki priz bu odaklanacagim sey. siz de secin iste kendinize biseyler. sshh, mini etekli ablanin bacaklarina odaklananlar, goruyorum.

odaklandiysak bir sonraki adima geciyoruz, sag gozunuzu kapatin. parmak saga kaydi biraz di mi. simdi sagi acip solu kapatin. simdi de sola mi kaydi ne. hadi simdi ikisini de kapatin hehe. saka saka, ac cocuum golerini. dinle burayi, dinle burayi.

parmaginizi hareket ettirmediginiz ve beni trollemediginizi varsayiyorum, parmaginiz sabitti yani. e niye degisti o zaman yeri. cunkuuuuu, bakisasisi! sey ehm, bakis acisi.

eger bu gozlerimizi kapattigimizda parmaklarimizin yerinin degisme acisini olcersek, parmagimizin burnumuza olan mesafesini buluyoruz. parallax bu yuzden onemli. hala mevzuya uyanamayanlar icin aciklama devam ediyor. for inglis, pres nayn.

simdi bunu parsek icin anlatalim. parmak aslinda bizim baktigimiz yildizdi. sag ve sol gozumuz de dunyanin farkli zamanlardaki konumlar. mesela biri yaz biri kis mevsiminde iki farkli gun olsun. siz secin. kis mevsimi 16 mart olsun ama, cunku dogum gunum. hehe. eger baktigimiz yildiz ebesinin horekesinde degilse biz bu parallax acisini fark edebiliyoruz. bu da mesafeyi hesaplayabiliyoruz demek. bu daaaaa, kessel run icin 12 parsek- ehm bu baska hikaye. e gunes nerde, gunes neremiz oluyor peki? gunes de burnumuz, cunku iki gozumuzun arasindaki merkez nokta, cunku dunya'nin yorunge merkezi.

evet simdi dananin kuyrugunun koptugu yere geliyoruz. 16 martta dunyanin konumunu isaretliyoruz, bi de yildizin konumunu isaretliyoruz. dunya'dan yildiza bir duz cizgi ciziyoruz. bi de yaz gunu (hadi o da 1 temmuz olsun. kabotaj bayrami hehe) dunya'nin konumunu tespit edip, yaz gununde yildizimizi nerede gorduysek oraya yine bir duz cizgi ciziyoruz. tabi bu dogrular paralel olmadigi icin bir noktada kesisecekler, "x" harfine benzer bir yapi olusturacaklar. tabi boyle x gibi kolunu bacagini acmis degil, daha "paralelimsi". aradaki aciyi hesaplayinca parallax acimizi hesaplamis oluyoruz gencler, haydi hayirli ugurlu olsun.

tabi bunu bilim adamlari boyle 2 farkli tarihe gore yapmiyorlar. neden, cunku 2 gun sonraki konumdan olcum almak cok da birsey ifade etmiyor cunku mesafe devasa, o kadar aci degisimini hesaplayacak goz yok kimsede. onun yerine gunesi kullaniyoruz.

simdi yukaridaki cizgileri bi de gunesle cizdiricem. hazir, yerlerinize, basla! gunesimizi, izledigimiz yildizin yorunge merkezine hizalayip bir adet cizgiyle ikisini birlestiriyoruz. sonra da olcumu aldigimiz gun dunyanin konumuyla yildizin konumunu cizgiyle birlestiriyoruz, ta-daa! yine ortaya kesisen dogrular cikiyor. aradaki aci da parallax acisi.

peki bu aci nasi bisey, kac derece, 2pi-45 ile tanjanti var mi, falan fisman sorulari geliyor insanin aklina dogal olarak. bu aci mesafeye bagli olarak o kadar ufak bir deger ki, dereceyle falan olcemiyoruz. bunu olctugumuz birim arksaniye (bkz: arcsecond) . 1 derece=3600 arksaniye demis birileri, biz de onu kullanaduruyoruz. biz dedigim yani astronomlar falan. yoksa ben, peh, ciplak gozle hesapliyorum. proxima centauri mesela 1.3 parsek uzaklikta. heheyt, inanmayan acsin okusun hehehe.

"peki parallax acisi ile parsek arasindaki matematik ne ulan, soyle sunu" diyenler icin geliyor simdi. bir parsek, parallax acisi 1 arksaniye olan objeye olan uzakliktir. yani yaklasik 3.26 isik yili. yani 31 triyon kilometre civari bi uzaklik. aci ne kadar buyurse (mesela 2 arksaniye olursa) baktigimiz obje o kadar yakindadir. 2 arksaniye ise acimiz, yarim parseklik mesafeye bakiyoruz demektir. 1 arksaniye ise 1 parsek, 1/2 arksaniye ise 2 parsek, 1/3 arksaniye ise 3 parsek diye gidiyor.

sekil sukul nerde diyenler icin geliyor: ahanda burda