şah hatayi



  1. 1587-1524 yılları arasında yaşamış azeri ozan, alevi önderi, devlet adamı. edebiyatta bu isimle bilinmesine rağmen tarihte safevi imparatoru şah ismail olarak tanınır. ayrıca alevilerde kutsal kabul edilen yedi ulu ozandan bir tanesidir. şiirleri sözlü olarak günümüze ulaşmıştır. aleviler cem ibadetlerinde şah hatayi'nin deyişlerine bolca yer verirler.
  2. muhabbet bağında bir gül açıldı
    bir derdim var bin dermana değişmem
    yüküm lal-ü gevher mercan saçarım
    bir derdim var bin dermana değişmem

    cümle kuşlar dile gelir yazım der
    gövel turnam şam'a gelir güzüm der
    benim yaralarım tuzum tuzum der
    bir derdim var bin dermana değişmem

    garip bülbül gönlüm eğler ses ile
    nicelerin ömrü gitmiş yas ile
    arayıp bulduğum pür heves ile
    bir derdim var bin dermana değişmem

    şah hatayi'm muhabbete bakarım
    ben doluyum ben dolana akarım
    güzel pirim bir dert vermiş çekerim
    bir derdim var bin dermana değişmem
    kuz
  3. "hayatım uykuda geçti.
    rüyalarımda nesimi, fazlullah, sabbah, ismail, aktar, dedem cüneyd ve atam haydar dolaştı.
    ne öğrendiysem bu rüyalardan öğrendim. bunların kimi kılıçla kimi ateşle öldürüldü. kimi de av hayvanı gibi kovalandı, kaçıp gizlenmek zorunda bırakıldı.
    artık feleğin bu oyununu oynamayacağım. av bitti, şimdi avcı benim.."

    reha çamuroğlu'nun ismail adlı eserinden.
  4. savefi devleti'nin kurucusu olan 1.ismail bugün iran sınırları dahilinde olan erdebil şehrinde doğdu.

    aslen savefi tarikatı'nın bir şeyhidir. anadolu'dan akın akın gelen türkmenler sayesinde nüfuz alanı genişledi. belirli bir ekonomik kudrete erişince devlet kurup emperyal bir politika izledi. maalesef gerek nüfus gerekse toprak anlaşmazlıkları nedeniyle osmanlı imparatoru 1.selim ile çözümsüz bir sorun sürecine girdiler.

    bu süreç türk tarihinin en büyük kardeş kırgını ile sonuçlandı. 1.selim ve 1.ismail 23 ağustos 1514 tarihinde çaldıran ovasında savaşa tutuştular. osmanlı türk ordusu sahra topları ve ağır toplar ayrıca ateşli silahlara sahipti. bu nedenle savefi türk ordusuna karşı galip geldi.

    1.ismail bu savaşın sebep olduğu maddi manevi yıkım sonrasında kendisine hata yapan manasında ''hatayi'' adını uygun görmüş ve deyişlerini hep bu isimle imzalamıştır.

    adımı yavuz olsa da ruhumuz ismail'dir. kendisini seviyoruz. kavga edip kardeş kırgını yapsalar da her ikisinin ruhu ve aziz hatıraları önünde saygı ve sevgiyle eyiliyoruz.

    1.ismail divanından mümtaz bir örnek;

    aman ey erenler mürüvvet sizden
    öksüzem garibem amana geldim
    şu benim halime merhamet eylen
    ağlayu ağlayu meydana geldim.

    şahın bahçesinde men garip bülbül
    efkarım artmakta halim pek müşkül
    koparmadım asla kokladım bir gül
    kafir oldum ise imana geldim.

    ikilik perdesi yoktur özümde
    birliktir muradım özüm sözümde
    gece gündüz dâim hak niyâzında
    kıblegâhım şah-ı merdana geldim.

    gönül şâhinimi saldım havaya
    akıl sefinesin (gemisini) vermişim ziya
    yüzüm süregeldim ben hâk-i pâya
    server muhammed'e, selmâna geldim.

    muhammed ali'nin kullarındanam
    âl-i abâ nesli hayderidenem
    imam-ı cafer'in mezhebindenem
    derdimend hatâyi dermâna geldim.
  5. rakibi yavuz selim farsça şiirler yazarken kendisi türkçe şiirler yazan, hatayi mahlaslı şair/hükümdar