tuna kıyısında - attila jozsef

tuna kıyısında

i

oturdum alt basamağına rıhtımın
baktım nasıl yüzüyor karpuz kabuğu,
yazgımla baş başa, dalgın,
yüzeyin konuştuğunu duymadım, dibinse sustuğunu.
akıyor gibiydi sanki yüreğimden çıkıp da
bulanık, bilge ve büyüktü tuna.
çalışırken nasılsa insanın kasları
kazarken, törpülerken, döverken, kerpiç dökerken
kızıyor öyle, törpülüyor, dövüyor, döküyor her kıpırtı
her dalga öyle gevşeyip yatışıyor gerginken.
ve anam gibi salladı beni, masal anlattı
ve tüm kentin yıkadı çamaşırlarını.
ve başladı bir yağmur çiselemeye
ama dindi, önemsiz bularak kendini.
buna karşın göz gezdirdim çevreye
mağaradan uzun bir yağmura bakar gibi:
geçmiş, yavaş yavaş rengini yitiren
bitkin, evrensel bir yağmur gibi yağarken.
akıp duruyordu tuna. doğurgan, düşünceleri
başka yerde olan bir annenin kucağında
köpükler küçük bir çocuk gibi
usulca oynadılar ve gülümsediler bana.
ve titreştirdi onları zamanın akıntısı
yalpalayan gömütlükler gibiydi gömüt taşları.

ii

sanki bir şeyi seyrediyorum yüz bin yıldır
o an, tüm geçmiş zamanla dolu.
bir saniye, tüm zaman hazır,
yüz bin ata da seyrediyor benimle bunu.
çalıştılar, savaştılar, seviştiler, ne gerekliyse
yaptılar ama görmediler, ben görüyorum görmediklerini.
toprak olanlar, gerçeği söylemek gerektiğinde
onlar görüyor benim göremediklerimi şimdi.
mutluluk ve üzüntü gibi haberliyiz birbirimizden.
geçmiş benimdir, şimdiki zamansa onların.
şiir yazıyoruz - onların elinde kalem,
bense onları duyarak geçmişi anımsıyorum.

iii

annem kuman*, babam yarı yarıya szekely**'di,
yarı yarıya romen, ya da belki de tam kan.
yemek tatlıydı annem verdi mi,
gerçek güzeldi babamın ağzından.
davranışlarımda sürüyor onların kucaklaşması.
üzgünüm kimi zaman bu yüzden -
ölüm budur. bundan doğdum. ''biz ölünce
anlayacaksın!..'' diye sesleniyorlar bana.
bana sesleniyorlar, çünkü ben onlarım;
güçsüz görünüyorum ama güçlüyüm bu yüzden,
çoktan da daha çokum ben, anımsarım,
ilk hücreye dek ne kadar ata varsa hepsi ben -
öyle bir ata ki lif lif çoğalarak:
annemle babam oluyorum mutlu bir biçimde
ve annemle babam da ikiye ayrılarak
canlı bir oluyorum ben böylece.
dünyayım ben geçmiş ve şimdiki zamanda ne varsa
klanlar da benim, birbirlerine saldıran.
benimle zafer kazanıyor yurt kuranlar,
ve yenik düşenlerin acısını benim duyan.
güzel bir geleceğe borçlu bu yürekte
arpad ve zalan, werböczi ve dozsa
türk, tatar, slovak, romen karışıyorlar
birbirlerine ey macarlar!
..ben çalışmak istiyorum. geçmişi
dile getirmek bile yeterli bir savaş.
geçmiş, şimdiki zaman ve gelecek olan tuna'nın
yumuşak dalgaları kucaklıyor birbirlerini.
atalarımızın yürüttüğü savaşı
eritsin anımsamak ve barış getirsin
sonunda çözmektir bizim işimiz
ortak sorunlarımızı, bu da az şey değil.

*kumanlar:11. yüzyıl ile 14. yüzyıl arasında doğu avrupa’da yaşamış bir türk halkı. tarihte kıpçaklar ile aynı birlik içinde bulunmuş, bu yüzden de zamanla kıpçaklar ile birlikte anılmışlardır. (vikipedi)

**sekeller: (macarca: székelyek), ağırlıklı olarak romanya'nın sekelistan bölgesinde, daha az olarak güney macaristan'da yaşayan ve macarların bir alt grubu olan halk. macarcanın sekel lehçesini konuşurlar. (vikipedi)