veba



  1. bilinenin aksine fareler yoluyla değil. bit ve pirelerle bulaşan hastalık.

    fareler de veba yüzünden ölürler. ölü farelerden insana geçen bit ve pire gibi etkenlerle de hastalık insana taşınır. zorlu, öldürücü, korkunç bir hastalıktır. lenf bezleriniz kola kutusu kadar şişebilir. hastalığın etkeni olan bakterinin siyah bir rengi vardır. eller ve ayaklarda kararmaya neden olabilir. bu yüzden "kara ölüm" olarak da adlandırılır.

    hastalığın orijini asyadır. bir rivayete göre bazı türk boylarının kalelere mancınık ile vebalı insan ve hayvan fırlatması taktiği ile avrupa'ya kadar taşınmıştır. 1300'lü yıllarda 75-200 milyon arası insanı öldürdüğü düşünülüyor [bu sayı tartışmalı. kaynak: reuters]. bu rakam, dünyada bu zamana kadar herhangi bir savaş ve salgının öldürdüğü insan sayısından çok çok fazladır. hatta çok ironiktir: avrupa'da bu hastalığın yayıldığı zaman, tam olarak da uğursuz görüldüğü için kedilerin öldürüldüğü zamana denk gelir. kediler ölünce kentlerde fare ve üstlerinde taşıdıkları bit/pire populasyonu da artmış. demek ki neymiş, doğanın dengesi ile oynamamak gerekiyormuş. bir de kalelere mancınık ile vebalı hayvan fırlatmamak tabiki.
  2. 1345-1350 yıllarında arasında kara ölüm adıyla adlandırılan salgın. bu hastalığın ingiltere’ye avrupa’dan büyük farelerle taşındığına inanılmakta. çok sayıda insan telef olmuştur.
  3. yersinia pestis bakterisinin neden olduğu bulaşıcı hastalık. bakteriler nötrofil ve monositlerin içinde çoğalırlar. damar içi pıhtılaşma ve kanamaya neden olup hastayı öldürürler.

    şimdiye kadar 3 pandemisi olmuştur. birinci pandemi m.ö. 542'de mısırda başlayıp yayılmış, 100 milyon insan öldürmüştür. ikinci pandemi 14. yy'da bütün asya ve avrupayı kasıp kavurmuş ve sadece avrupada 25 milyon insan öldürmüştür. üçüncü pandemi ise 1894'te burma'dan çin'e oradan da amerika'ya yayılmış, hindistanda 20 milyon kişiyi öldürmüştür. bu salgında alexandre yersin tarafından bakteri izole edilip tanımlanmıştır.