inanislarin cok cok otesinde bir mabed. ilk defa constants tarafindan yaptirilip, 15 ekim 360 tarihinde ibadete acilmistir. ilk hali kagir duvarli ve ahsap catilidir. zamanin diger kiliselerine olan heybetinden mutevellit "buyuk kilise" anlamina gelen "megali ekklisia" olarak isimlendirilmistir. teslis inancinin uclemesindeki tanri'ya ovgu olsun diye isa mesih''e atfedilen "tanri'nin oglu" anlamina gelen "thea sofia" ismiyse zaman icerisinde donuserek ayasofya (aya, saint gibi terimlerle de anilmakta) ismini almistir.

thea sofia 404'te cikan bir ayaklanmada halk tarafindan yakilinca; imparator ll. theodisios tarafindan, mimar raffinos tarafindan ikinci defa 416'da tekrar ibadete acildi.

532 kis aylarinda cikan bir ayaklanmada bu defa dumduz edildi. bu defa imparatator justinyen, tahtini kurtarabilmenin vermis oldugu sevkle bu defa mimar izidoros ve matematikci anthemius'a yaptirtti. ic suslemeleri, sutunlar gibi gorsellik ve saglamlik tasiyan ogeler; efes, belkis ( akp oraya baraj yapti, dunya ayaga kalkti ama nafile. urfa / birecik yakinlarinda), kizikos ve baalbek gibi sehirlerin antik ve saheser mozaikleriyle susletti.

latinlerin istanbul'u yagma donemlerinde (1200'ler) soyuldu. tum degerli madenler ve taslar calindi. 1346'da tekrar bir kismi coktu kubbesinin buyuk bir kismi. parasizliktan 1354'e kadar enkaz kaldigi ve halka ekstra vergiler yuklenerek finansman bulundugu soylenmekte ise; bir sekilde tamir edildi ve fatih istanbul'u alana kadar kendisini muhafaza etti.

fatih, mihrabi dogudan kibleye cevirtti. ikonalar kapatilmadi ve ilk cuma namazini kildi. kapatilan ikonlarin 1/4'in oldugu bilinir; fakat digerlerine nedense dokundurtmamistir. 7 dil bilen, sair, maresal (girdigi hicbir savasi kaybetmeyen tek hukumdardir), entelektuel olmasiyla beraber, gaddarligi, sertligiyle dunyaya nam salan bir insanin bu davranislari ilginctir.

en buyuk tadilat ll. abdulhamid tarafindan 1 dakika suren ve sehri yerlebir eden buyuk depremden sonra yapilmistir. aslinda bugunku cehresine kavustugu gundur.

atatürk 1935 yilinda, bu mabedi bakanlar kurulu karariyla muzeye cevirtmistir.

hala aciktir cami ve muze olarak. namaz kilmak isteyenler, padisah mahfilinde kilabiliyorlar. 24 saat hatim indiriliyor.

meydanin tam karsininda ise mimar sinan'in ciragi sedefkar mehmet aga'nin insa ettigi devasa; ll. ahmet'in yaptirttigi gibi koca sultanahmet camii durmaktadir.

gunumuzde siyasi semboldur. soylu ve ihtisamlidir. ayakci yobaz takimin hristiyanliga karsi psikolojik ustunlugu ele gecirmeye calistigi ve sembolize etmeye calistigi bir mekandir.

bir de su var. kapalicarsi, ayasofya'nin vakfiyesidir. oradan gelen gelirler ayasofya icin kullanilacaktir serhi koydurmustur. peki ozel mulkiyet ne zaman baslamistir?

adnan menderes

ek: su yaziyi neredeyse 1 saatte yazdim. mobilden girince otomatik olarak taslak olarak kaydetmiyor. bu islere bakan arkadas veya moderator neyse; bakin lan!