birkaç yıl önce baya araştırmıştım kendilerini. türkçe pek kaynak olmasa da bu konu için kaynağa gerekte yok. biraz düşününce çoğu teknolojik aletin planlı eskitildiğini anlayabiliriz.

ilk önce basitce planlı eskitme nedir onu bi anlatayım sonrada hikayesine geçelim. adından belli zaten birşeyin bilerek eskitilmesi. satıcı firma yeni çıkardığı ürünü satabilmek için eski ürünlerini eskitir, yavaşlatır, kullanılamaz hale getirir. bunu günümüzde en iyi yapan telefon şirketleridir ve başı apple çekmektedir. her yeni güncelleştirme ile daha eski iphonelar yavaşlıyor ve en sonunda kullanılamaz hale geliyor. güncelleştirme yapmayın ozaman diyebilirsiniz. bende derim birşey bilmeden konuşma. ^:swh^ lanet güncellemeleri yapmassan neredeyse telefondaki hiçbir özelliği kullanamıyorsun. e ozaman android kullansana diyenler için zaten android kullanıyorum ben lakin android için de aynısının laciverti diyebiliriz. şimdi hikayesine geçelim.

bunun hikayesi 20. yüzyılın başlarına elektriğin yaygınlaşmasından sonraya dayanıyor. 1920 li yıllarda ampül firmaları kazancın düşmesi ile bir araya geliyorlar. bu soruna bir çözüm arıyorlar ve aralarından bir cin fikirli olanı ortaya planned obsolescence kavramını atmış. günün sonunda firmalar kendi aralarında bir anlaşmaya varıyorlar. anlaşma gereğince hiçbir ampül üreticisi 1000 saatin üzerinde çalışabilen ampül üretmeyecektir. bu sayede 1929 ekonomik buhranı amerika da fazla tahribata neden olmadan atlatılmış. planlı eskitme ile ilgili şu cümle çok ilginç "avrupa’nın sonsuza kadar dayanacak ve en iyi ürünü üretme yaklaşımına karşı, amerika’nın yaklaşımı amerikan tüketicisinin bir ürünü belli bir süre kullandıktan sonra mutsuz olmasını, ondan kurtulmasını ve mümkün olan en yeni modeli almak istemesini sağlamaktır."

peki bu sadece ampül ile mi kalmış hayır. ikinci planlı eskimeye maruz kalmış ürün ise külotlu çorap. amerika da ilk çıktığında kadınlar arasında popüler olmayı başaran bu çorapların reklamları sağlamlığı üzerine yapılıyor. reklamlarda çorabı çekiyorlarda çekiyorlar, hatta araba çekmek için bile kullanıyorlar. tabi bunu gören kadınlar tek çorap ile ömür boyu idare edeceğim diye alıyorlar. ilk partiler satıldıktan sonra mühendislere haber salınıyor. çorabın sağlamlığını azaltmaları söyleniyor. tabii mühendisler söyleneni yapıyor.

günümüzde ise planlı eskitmenin yanında insanların yenilerini almaları teşvik ediliyor.
basit bir örnek vermek gerekirse yazıcılar. yazıcılar bir elektronik mağazaya gitseniz 50 tl ye bile bulabileceğiniz ürünler. içindeki kartuşlar ise her biri 50-75 tl arasında. normalde satılan kartuşların doldurma yerleri yok. tabi bizim türk insanı uyanık. kartuşun kağıdı boyadığı yerden yüksek basınç ile dolduruyorlar. buda birkaç seferden sonra yazıcıyı öldürüyor. gene yenisini almak zorunda kalıyorsunuz.

planlı eskime bir komplo teorisi değildir. bunlar hep amerikanın oyunu.^:swh^