Kimdir?
mehmed bin süleyman fuzûlî (fużūlī (فضولی); d. 1483, hilla - ö. 1556, kerbela ya da bağdat), türk divan şairidir. asıl adı mehmet bin süleyman'dır. türk bayat boyundan olduğu aktarılmaktadır. türk şiirini önemli ölçüde etkilemiştir. yedi ulu ozan'dan biri kabul edilir. ailesi göçebe hayatı bırakıp günümüzdeki irak bölgesine yerleşmiş olan oğuzların bayat boylarındandır. fuzûlî; ne kadar kesin bilinmese de 1483 yılında akkoyunlular zamanında şimdiki irak'ta kerbela veya necef'de veya kerkük iline bağlı kale semtinde doğduğu tahmin edilir. fuzûlî iyi bir eğitim almak için ilk önce hillah şehirinde müftü olan babasından, ve daha sonra rahmetullah adındaki bir öğretmenden eğitim görmüştür. daha sonraki öğrenimi hakkında kesin bir bilgi olmamakla birlikte; eserlerinden islamî bilimler ve dil alanında çok iyi bir eğitim aldığı anlaşılmaktadır. ayrıca su kasidesi'nin 2. beytinde; "âb-gûndur günbed-i devvâr rengi bilmezem" "ya muhît olmuş gözümden günbed-i devvâre su" diyerek astronomi bilgisinin de iyi olduğunu ortaya koymuştur. türkçe divanı'nın önsözünde; ilimsiz şiir temelsiz duvar gibidir, temelsiz duvar da değersizdir. demektedir. türkçe, arapça ve farsça divan şiirlerini yazmıştır. eserlerinde kullandığı dil dönemindeki divan şairlerine göre daha sade, anlaşılır bir türkçedir. halk deyişlerinden bolca yararlanmıştır. bedensel zevklerden ziyade tasavvufî bir aşk, ehl-i beyt'e duyulan özlem, ayrılık acısı şiirlerinin konusunu teşkil etmiştir. duygu ve düşüncelerini çok içten ve lirik bir şekilde ifade etmeyi kolayca başarmıştır. bu açıdan bakıldığında türk şiirinde karşılaştırılabileceği tek şair yunus emre'dir. "leyla ve mecnun" mesnevîsi aynı konuda yazılmış (arapça ve farsça dahil) en iyi mesnevîlerden biridir. iran şiirinden hâfız, türk şiirinden ise nesimî ve nevai çizgisini en başarılı şekilde kemâle erdirmiştir. kendisinden sonra gelen bütün divan şairlerini etkilemiştir. onun, kerbela'da 1556 yılında içinde yaygın olan salgın bir hastalık sonucunda, veba veya kolera'dan öldüğü tahmin edilir. fazilet (erdem) kelimesinin kökü olan "fuzul" kelimesinden türeyen -fazilet sahibi -erdemli manasında fuzuli mahlasını kullanmıştır. irak'ta yaşamıştır. hayatı yoksulluk, bahtsızlık ve ilgisizlik içinde geçmiştir. bu durum onu derinden etkilemiş ve bu yalnızlık duygusu sanatının ilham kaynağı olmuştur. yaşadığı atmosferi şiirine yansıtmıştır. kendisi çölde yaşamış; çöl kimsesizlik, hasret ve hüzün demektir. fuzuli bu unsurları şiirinde yoğurmuştur. fuzuli şiirlerinde tek varlık görüşünü en fazla işleyen şairdir. onda "visal" (allah'a kavuşma) isteği kuvvetlidir. ama vuslat yoktur. tasavvuf onda yaşı ve sanatı ilerledikçe koyulaşmıştır. divan edebiyatında ilah-i aşkı en fazla işleyen şairdir. bu durum ondaki ideal aşkı gösterir. fuzuli derdi, ıstırabı seven bir kişidir. nitekim şu beyiti bunu açıkça gösterir. "aşk derdiyle hoşem el çek ilacımdan tabib kılma derman kim helakım zehri dermanındadır." fuzuli derin ve samimi bir aşk şairidir. ölüm, toplum, yoksulluk, felsefe, tabiat temalarını hep bu aşk etrafında yazmıştır. çağdaşlarına göre sade bir dili vardır. arapça, farsça ve türkçe'yi çok iyi bilen şairin gücü; bu üç dilden aldığı kelimeleri kullanıp, bunlarla düşünmesiyle ortaya çıkmıştır. bu yönüyle divan edebiyatı'nın en büyük şairlerinden sayılmaktadır.
-
zamanında bağdatlı ruhi ve diğer şairler tarafından mahlası nedeniyle çok dalgaya alınmıştır. ama eşsiz bir nüktedan olduğu için cevabı yapıştırır hemen. fuzûlî'nin iki anlamı vardır, 1. erdemli, faziletli. 2. gereksiz. fuzûlî'nin zamanlarında mahlas hırsızlığı çok yapıldığı için değişik ve kullanılmayan bir mahlas tercih etmiştir. bağdatlı ruhi ile aralarında şöyle bir konuşma geçtiği söylenir: bir gün fuzulî ile o devrin divan şairi rûhî (bağdatlı)beraber yürümektedirler. yol üzerinde yere yatmış, kir pas içinde bir köpek görürler. rûhî, fuzulîye takılmak için: ey fuzulî! şu köpeğe bak ne kadar fuzuli, der. fuzulî altta kalır mı? yapıştırır cevabı: vur tekmeği çıksın rûhi.
fuzûli, beşeri aşkı ilahi aşka çevirse de tasavvufi eserler yazmaz.
fuzûlî'nin hayatı, çölde geçmiştir. çöl, kimsesizlik, yalnızlık ve ıssızlık demektir. bunun etkilerini de fuzûlî'nin eserlerinde sık sık görürüz. arapça, farsça ve azeri türkçesine çok hakimdir. aşkta ıstırap çekse de derdine derman istemez.
fuzûlî okumayı çok istiyorum, şimdiye kadar okumadığım için yanaklarım kırmızı, beni kızıllandıranlar olursa çok sevinirim, bildiğiniz eserleri, okumam gereken kitapları paylaşırsanız çok müteşekir olurum. selametle kalın. son olarak; ger men men isem sen nesin ey yâr/ ger sen sen isen neyim men-i zâr