terry gilliam^:terry gilliam^ ustanın 2013 yılında çektiği film.

anlaşılması zor, elinde kalemle film izleme, sinemada sembolizm meraklılarının ağzından salyalar akıtarak izleyeceği, ancak gene de zor anlaşılacak, benim de hayatımda izlediğim en zor, lakin en iyi filmlerden birisi.

çok yüzeysel bir şekilde konusunun üstünden geçmek gerekirse, qohen leth ( bundan sonra q olarak geçecektir ), evindeki telefona kimden olduğunu bilmediği ve kendisine hayatın anlamını söyleyeceğine inandığı bir telefon çağrısı beklemektedir. ancak, iş yerinde geçirdiği zamanlarda gelecek çağrıyı kaçıracak olmaktan duyduğu korku ve hasta olduğuna - öldüğüne - inandığı için, kendisine verilen işleri evden yapmak istemektedir. zamanla şirket, bu isteğini kabul eder. ancak, " her şeyin hiç bir şeye eşit olduğu " sıfır teorisini kanıtlayacak bir görev karşılığında. film boyunca q 'nun bu hikaye etrafında şekillenen yolculuğunu izliyoruz. bir çağrının yaşamına anlam vereceğine inat etmiş ve çağrıyı bekleyip durmuş, bunun sonucunda da anlamsız bir hayat sürmüş q 'nun hikayesi...

konu hayatın anlamı / amacı doğrultusunda gelişince, derin bir felsefe, filmin semboller etrafında şekilleniyor olması, hele ki gilliam gibi bir yönetmen söz konusuysa, yukarıda ki basit giriş, giriş olarak kalıyor.

film, derin bir varoluş sorgulaması, din (inanç), tüketim toplumu ve kapitalizm eleştirisi.

gilliam 'ın sembolleri, her ne kadar kendi düşüncelerini ifade etme yolu olarak görülebilecek ise de, amaç olarak seyircinin doldurabileceği boşluklar amaçlanmış gibi duruyor. yada bolca eleştirildiği yönü gibi, gilliam 'ın daha önceki işlerine nazaran daha özensiz ve düşük profilli bir film. ben genede, bu aksaklıkların, seyircinin doldurması amaçlanarak bu kadar ucu açık bırakıldığına inanmak istiyorum.

gilliam 'ın yarattığı dünya, ne kadar distopik görünse de, bolca bu günün temelleri üzerine kurulduğundan dolayı hiç de yabancı gelmiyor ve açıkçası çokça etkileyici de görünmüyor.

bugünden tek farkı, kavramların da, görselliği gibi bugünün abartılmış bir yansıması olması.

!---- spoiler ----!

q yangından sonra terk edilmiş bir kilisede yaşıyor. inançla bu kadar derdi olan bir adam ( ve film ) için oldukça uygun bir seçim. tanrının varlığının yansıtıldığı bir vasıta olarak kilise, içinde şirket tarafından q 'yu izlemek için döşenmiş kameraların yarattığı “ big brother is watching you “ etkisiyle, aslında finale kadar gidecek din – kapitalizm ilişkisini de destekliyor. her ne kadar bu referans, uhrevi etkisini kimse üzerinde göstermese ve sadece bir mekan olarak kalsa da...

film dinle ilgili yargısı konusunda ilk golünü, q ‘yu kiliseden ilk dışarı çıktığında atıyor. “ everything under control , corporation is watching “ ve “ the church of batman the redeemer needs you! “ slogan ve reklamları arasında kalıyoruz. dark knight temel alındığında, batman bu noktada yanlış seçilmiş bir referans olarak görülebilir aslında. ortada kendisini bir süper kahraman olarak görmeyen, sadece insanların kendi özgürlükleri için mücadele edebilecek yetkinlik ve aydınlanmaya kavuşana kadar şehrine sahip çıkan bir bekçi olarak nitelendiren bir karakter olsa da, marvel ve dc gibi yaşamaya çalışmak için satmaya, bu nedenle de insanların süper kahramanlara ihtiyaç duymasına gerek duyan şirketler üzerinden dinin gerekliliğine ve geleceğine yapılan bir eleştiri olarak okunabilir sanırım yapılan. kapitalizm satmaya ihtiyaç duyuyor, insanlarsa inanmaya. süper kahraman olsa bile... bu noktada filmin günümüze yakın bir gelecekte geçtiğini de söyleyebilirim.

popüler kültüre yapılan göndermelerin sınırı yok aslında filmde. batman bu konuda girişi yaparken, “ q ‘ya söylenen “ you are the choosen one “ cümlesi, aslında kendini özel sanıp, zorunlulukları aynı olan, kovanda ki diğer işçi arılardan birisi olduğunu fark etmeyen q üzerinden, zamanla bireyin yalnızlaşması ve kendini farklı görme ihtiyacının dile getirilişi. belki de q ‘nun problemi de bu. q ‘nun arayışı temelde hayatın anlamı, varlık sebebi. derinde ise, seçeneğin bol, zamanın az olduğu kaos dolu bir dünyada neye ihtiyacı olduğunu anlama, mutlu olmak için neye ihtiyacı olduğunu bulma arayışı. hayatını, gizemli bir sesin hayatta ne yapacağını söyleyeceğini bekleyerek geçiriyor. gelecek çağrının ise telefon hattından değilde, ruhundan geldiğini, onunla bağlantı kurması gerektiğini anlayamıyor. aynı batman dini gibi, ihtiyaç duyulmaya ihtiyaç duyuyor aslında. hayatına bir anlam katabilmek... bu gerçeği kavradıkça, sevgiye kavuştukça, acı çekiyor ama özgürleşiyor. etrafında ki duvarları kırıyor, önce kilise duvarlarında ki kameraları kırıyor, sonra isa heykeline bağlanmış kameraların sonuncusunu indirmek için isa heykelini...

filmin yıldızlarından birisi de, q ‘nun çalıştığı şirketi ( mancom ) temsil eden matt damon. filmde “ management “ olarak vücut buluyor. her ne kadar madden görünse de, benim yorumum aslında q ‘nun yarattığı bir yansıma olduğu. mancom ‘un sloganı “ mancom hayatta ki güzel şeyleri anlamlı kılar “. din – kapitalizm, hangisi olursa olsun, dayatılan ihtiyaçların bireyi sürüklediği yalnızlığı aslında mancom referansıyla daha iyi görüyoruz. internetin bütün evlere girmediği ve kafelerde insanların yan yana oturup, icq – irc üzerinden chat yaptığı günlerde ki gibi, yapılan en akılda kalıcı eleştiri “ adam yanındakiyle konuşmuyor da, internetten yazışıyor “ tarzı, tüketim çılgınlığının sembolü cep telefonları ile, partide bile kulaklıkla müzik dinleyen insanlara, ölmek üzere olan birisini kurtarmak yerine cep telefonu ile fotoğrafını çekenlere, birbiriyle dans ederken bile elinde ki tableti kurcalayanlar ile dolu film. kaldı ki, q işini mancom 'da yaparken de görüyoruz ki, insanlar birbiriyle etkileşime girmeden, sadece bir koltuk ve bilgisayar karşısında, " işini " yapıyor. q 'nun evde çalışmak istemesini desteklemek için sürekli " iyi değiliz, ölüyoruz " yakınması bile karşılığını bulmuyor ve bireyin sömürüsü devam ediyor, q iş yerinde çalışmaya devam ediyor. ta ki, q 'ya sıfır teorisini kanıtlayacağı görev verilene kadar. bundan sonrası q 'nun yaşadığı kilisede geçiyor. şirket tüm kiliseyi kameralarla dolduruyor ( big brother ), bilgisayar sistemini yeniliyor, hatta management 'in oğlu, bob dahi ona yardımcı olmak için görevlendiriliyor. bu arada, q ne kadar inanç dünyasında yaşıyorsa, bob 'da o kadar ateizmi temsil ediyor.

q bir süre sonra yaşadığı dünyadaki bu kapitalist ideolojinin antitezini buluyor. bainsley çıkıyor karşısına, kendisine ihtiyaç duyabilecek, ihtiyaç duyabileceği bainsley. bainsley bir nevi eskort kız. q sperme benzeyen komik bir kıyafetle bilgisayar üzerinden bainsley ile hayal dünyasında yolculuklara çıkıyor, ihtiyaçlarını keşfediyor, gerçek dünyaya dönmeye başlıyor ve yavaş yavaş telefonu beklemekten vaz geçiyor, belki unutuyor, yada öncelikleri değişiyor, sevmeye başlıyor. giydiği kıyafet gerçekten komik geldi bana ve gerçekten de sperme benziyor. belki de kendini yeniden yaratma sürecinde olduğunu düşünürsek, bu; mantıklı bir benzetmedir.

!---- spoiler ----!

filmin başrolü son zamanlarda oscarla bolca haşır neşir olan christoph waltz. mimikleri ve özellikle bakışları o kadar kusursuz ki, o olmasaydı film çok daha fazla puan kaybederdi gibime geliyor.

anlaşılması zor bir film. amaçlanan kesin yargılara varılmasından ziyade, izleyenin kendine göre sonuçlar çıkartması gibi geldi bana. ucu açık bir çok nokta var, semboller ve referanslar nedeniyle kesin sonuç budur diyemeyeceğiniz bir film. temelde üzerine kurulduğu söylem son derece vurucu aslında. bunlar filmi çekici kılıyor, ancak kesinlikle, üzerine kafa yorulmadan izlendiğinde de keyif verecek bir film değil. gilliam ‘ın benzer diğer filmlerinden ( 12 maymun ve brazil ) bu noktada ayrılıyor. o nedenle, izlemek isteyenin iki kere düşünmesini öneririm, çünkü ilk izlendiğinde çok da bir anlam ifade etmeyecek bir çok noktaya sahip ve ikinci kez izlemeyi gerektirebilecek bir film.

ha bir de; peter stormare var, daha ne olsun işte.

“ insanoğlunun en hüzünlü tarafı bir tanrıya inanmış olması. veya başka bir deyişle bu hayattan daha büyük bir amaca inandığı için sürdüğü hayatı anlamsız kılması.