turizmde deniz araçlarının karayolu, havayolu ve demiryolu araçlarına üstünlük sağlamasının nedeni, onların ulaşım yanında konaklamayı da içine alan bağımsız bir turizm mekanı niteliğinde olmasıdır. deniz taşımacılığı, turizmin sadece yüzen ve yer değiştiren bir turizm alanı olarak kalmamış, kara ve hava ulaşım araçlarıyla sağlanamayan bir yat turizmi ve kıyı turizminin doğmasına olanak sağlamıştır. sahil şeridi üzerindeki birbirinden farklı ve güzel koyları kara taşıtları ile ulaşılmayan yerlere ulaşım ancak deniz araçlarıyla mümkün olabilmektedir.

yat turizminin alt yapısı olarak bilenen marinalar ise bulundukları konuma göre değişik potansiyeller oluştururlar. içlerinde dinlenme ve eğlence kompleksi haline gelen limanlar olduğu gibi charter güzergahlarının önemli noktalarında yer alan ve yatçıya temel ihtiyaçlarını veren limanlar da vardır.


*ekonomik etkileşim*

turizm, bir ülkenin ödemeler dengesine olumlu katkısı olan, yeni istihdam alanları yaratan, ekonomiye canlılık kazandıran, yatırım alanlarını çeşitlendirerek ülke için ekonomik riskleri azaltan ve ülke lehine dış ülkelerde kamuoyu yaratılmasını sağlayan bir sektördür. turizm endüstrisi, yatırım ve istihdam olmak üzere iki aşamada istihdama katkıda bulunmaktadır.

ülkemizde yat turizm işletmeleri ve ilgili yatırımlar, bölgesel ekonomilerde yarattığı canlılık kadar, sağladığı döviz girdileri ile de ulusal ekonomimize önemli katkılarda bulunmaktadır.
yatçılık ve ilgili yatırımlar, bölgede istihdam etkisi yaratacak ve taşıma, depolama, tesisat gibi çeşitli mal ve hizmetlere doğacak talep yeni iş alanlarının ortaya çıkmasını hızlandıracaktır.
bölgede yatçılık faaliyetlerinin gelişmesi, çevrede çeşitli turizm işletmelerinin ve yan hizmet kuruluşlarının ortaya çıkmasını ve gelişmesini sağlayacaktır.

yat turizmindeki istihdam etkisi de çok yönlüdür. bu turizm dalı içerisinde çok çeşitli iş gücü barındırmakta ve her eğitim seviyesinde verimli ve etkin şekilde istihdam mümkün olabilmektedir yat turizminin yatırım ve işletme aşamasında yarattığı istihdam çeşitleri :

-yatırım aşamasında-
tekne imalatı yapanlar
tekne ithalatı yapanlar
marinanın inşasında çalışanlar
imalat ve inşada kullanılan malzemeyi üreten, satan ve ithal edenler
yat imalatçılarına ilişkin fuar ve derneklerde çalışanlar
resmi görevliler


-işletme aşamasında-
yat işletme firmaları ve seyahat acenteleri
yat üzerinde çalışan personel
yat limanı işletmesinde çalışanlar
yat malzemesi satan ve ithal edenler
sergi, festival, yarış ve fuar organizasyon firmaları
sektörü canlandırmak için kurulan kulüp, federasyon ve derneklerde çalışanlar
yat bakım onarımda çalışan küçük sanayi işletmeleri
resmi görevliler


yat turizmi hem ülke ekonomisine hem de etkinlik alanı olan kıyı bölgelerinde, yerleşim dokusunda da değişimlere neden olan sektörlerden biridir. bu değişimler olumlu ve olumsuz etkileriyle değerlendirilecek olunursa şu sonuçlara ulaşılabilir;

-olumlu etkiler;-

bölgede yapılan marina, bölgeye çekicilik kazandırarak, ekonomik açıdan gelişme sağlamaktadır. yatak kapasitesine karşın yatçıların gelir seviyelerinin üst düzeyde oluşu otelde konaklayanlara oranla daha fazladır. ayrıca otelde kalanların tüm ihtiyaçları otel tarafından karşılanırken, yatçılar bu ihtiyaçlarını güzergahları üzerindeki kıyı yerleşmelerinden sağlarlar. böylece yatlar gelişmemiş bölgelere de kalkınma imkanı sağlayarak kıyı bölgelerindeki yerleşmelerin ekonomik açıdan gelişmelerine neden olabilmektedir.

-olumsuz etkiler ;-
yat turizmindeki ekonomik yatırımların getirdiği büyük rantların işgücüne bağlı olarak yarattığı nüfus artışı olumsuzluklar yaratmaktadır. yat turizmi sezonu boyunca oluşan ve diğer bölgelerden gelen bu işgücü, sezonun bitmesiyle başka bölgelere kaymaktadır. bütün yıl boyunca yerli halkın yaşadığı bu yerleşmelerde yaz sezonuyla birlikte yerli nüfusun 20-30 katı nüfus barınmak zorunda kalmaktadır. kıyı yerleşmelerinde turizme bağlı olarak artan mevsimlik nüfus artışları karşısında, yerel kamu hizmetlerinin karşılanmasında (altyapı ulaşım vs) sorunlar yaşanabilmektedir.

yat turizminin etkilediği yerleşmelerde, turizmin getirdiği ekonomik baskı yaşamlarını denize bağlı sürdüren toplumlarda süngercilik, balıkçılık gibi mesleklerin gerilemesine, hatta yok olmasına neden olmaktadır. bunun sonucunda yılda üç ay turizm ile geçinen ve ekonomik olarak dengesiz gelişen toplumlar oluşmaktadır. aynı şekilde tarım ve hayvancılık sektörleri de bu gelişen ranttan etkilenmektedirler.


*doğal çevre etkileşimi*

yatçılık faaliyetleri, ülkenin coğrafi yapısı, doğal koşulları elverdiği ölçüde yapılabilen faaliyetlerdir. dolayısıyla, kirlenmemiş doğal çevre ve iyi korunmuş coğrafyaya sahip olan alanlar yatçı turistlerin tercih ettiği alanlardır. bununla beraber diğer turizm faaliyetlerine oranla daha fazla serbest dolaşım alanına sahip olan yat turizmi, eğer yeterli alt yapısı olmayan yerlerde doğal çevreye yönelik koruma önlemleri alınmadan gerçekleştirilecek olursa, doğal çevreyi tahrip eden başlıca faktör durumuna gelebilmektedir.

özellikle motorbotlardan sızan benzin ve yağ benzeri maddeler deniz suyu kalitesini önemli ölçüde olumsuz etkilemektedir. marina ve limanlarda atık yağ tankerleri ve pis su depolarının olmaması veya bu atıklarla ilgili gerekli yaptırımların uygulanmaması sebebiyle pek çok yat atıklarını açık denizlerde boşaltmaktadır.

sualtı yaşantısının önemli olduğu canlıların yumurtlama yaptığı koylar , sünger alanları ve mercan kayalıklarında demir atan yatlar sebebiyle bölgedeki ekolojik denge bozulmakta , çeşitli yollarla denize karışan plastik ve alüminyum gibi doğada çözünmesi çok uzun süren maddeler , yat güzergahlarındaki koylarda dibe çökerek birikmektedir.

avrupa topluluğu ülkeleri tarafından 1987 yılından beri yürütülen ve özellikle kıyı kentlerindeki çevrenin temizliğini, düzenini ve yasalara uygun bir biçimde gelişmesini sağlamaya yönelik bir çalışma olan mavi bayrak kampanyası, her gün hızla artan turizm hareketleri sonucu bozulan çevreyi ve bundan etkilenen insan sağlığını korumak amacıyla yürütülen çalışmalar grubudur. temel felsefesi kıyı kentlerini birbirine özendirme yolu ile en iyi yaşanabilen bir tatil beldesi haline getirmektedir. avrupa topluluğuna bağlı ülkelerde uygulanan mavi bayrak belirlenen kriterlere göre kıyının temiz ve çevre problemlerinin bulunmadığını simgeleyen bir kampanyadır. türkiye’de mavi bayrak çalışmaları 1992 yılında çanakkale’den hatay’a kadar 2800 km’lik kıyı bandı üzerinde 9 ilde başlatılmıştır.


*sosyal çevre etkilesimi*

turizm, farklı dil, din ve kültürlere sahip insanları bir araya getiren ve kültürel etkileşim ortamını sağlayan bir olgudur. aynı şekilde yat turizmi için de geçerli olan bu genellemeden yola çıkacak olursak, yatçı turistlerin kıyı yerleşimlerinde yaşayan yerel halkla olan ticari ve sosyal ilişkileri farklı kültürlerin birbirini tanımalarına ve etkileşimlerine olanak sağlamaktadır.

marinalar, kara ve su gibi iki farklı ortamda konumlanmaları, her iki ortamın
kullanıcılarına hizmet vermeleri, kıyı alanlarının kentsel odak noktaları olmaları ve
rekreasyonel ihtiyaçlara cevap vermeleri nedeni ile büyük ilgi görürler. marinalar
sahip oldukları sosyal tesisler ile hem bünyelerinde barındırdıkları yatçılara hem de
bulundukları bölgeye - özellikle sezon dışında da - hizmet vererek, bölgesel canlılığı sağlarlar.

yatçıların yat turizmi amacıyla bilgilendirilmesi için yat fiyatları, yat ikame
malları ve fiyatlarının izlenebilmesi, ortak hobilerini paylaşacağı
kişilerle tanışması için, yat festivalleri, yat yarışmaları, yat fuarları ve sergiler
düzenlenmektedir. yatçılık faaliyetlerini organize eden ülkeler, bu yolla yüzlerce
yabancı yat işletmesine, yatçıya, basın mensuplarına ülkelerinin tanıtımını da yapmış olmaktadır. amaç bu toplantılarla gelir elde etmek değil, yatçıları kendi ülkelerine çekerek uzun süre kalmalarını sağlamak, ulusal yat işletmelerini ve yatçılıkla ilgili diğer kuruluşları yat turizmi konusunda bilgilendirilip gelişmelerini sağlamaktır.

bu organizasyonlar ile turistik yerleşimin doğal peyzaj özellikleri, kültürel özellikleri, tarihsel ve arkeolojik değerleri tanıtılmakta, bu kapsamda gerçekleştirilen sanat faaliyetleri, avcılık olanakları, spor etkinlikleri, yarışmalar vs. ile yatçının marinaya bağlı kaldığı sürenin uzaması sağlanmakta,, hem zamanını iyi değerlendirebileceği hem de döviz bırakabileceği ortamlar hazırlanmaktadır.

*mekansal etkileşim*

genel olarak yoğun rant çatışmaları ve spekülasyonların kıyı mekanına yansımaları, yat turizmini olumsuz yönde etkilemektedir. yat turizmi, deniz ve kıyı kullanımlarında kalıcı değişiklikler yaratmaktadır. öyle ki plansız ve kontrolsüz yapılan bu değişiklikler zaman içerisinde tekrar üretilmesi mümkün olmayan kıyı alanları doğal kaynaklarının yok olmasına sebep olmakta, bu durum ise bu kaynakları en önemli veri olarak kullanan yat turizmi için tehlike arz etmektedir.

yat turizmi açısından kaybedilen ve kaybolma riski olan koylarda riski yaratan unsurların başında;

kıyılarda tatil sitesi ve konut yapımı
koyların turizm amaçlı tahsis edilmesi
balık çiftlikleri
askeri alanlar
kamu dinlenme tesisleri
bu alanların halk plajı olarak kullanılması
niteliksiz lokanta, restoran bar, disko vs. gelişimleri ve seyyar satıcılar
ulaşım bağlantısı için yol yapımı,
deniz kirliliği
yangın tehlikesi gelmektedir.

çevresel kirliliğin yanı sıra, diğer sektörlerin kıyıda yer seçim talepleri ve yapılaşma baskısı, yat güzergahları üzerinde bulunan ıssız ve ulaşılması güç koy ve körfezlerde olumsuzluklar yaratmakta ve gerekli önlemlerin alınmadığı ve deniz ve kara planlaması bir arada yapılmadığı durumlarda çatışmalar ortaya çıkmaktadır. bunun sonucu olarak yat turizminin ve yatçıların ihtiyaçlarını karşılayan sezonluk yapılar, artan talepler doğrultusunda kıyı kesimlerinde kontrolsüz ve niteliksiz şekilde giderek büyümekte ve kıyı dokusunu tehdit edici boyutlara ulaşmaktadır.

bu çatışmaların en aza indirgenmesi amacıyla deniz, kıyı ve kara alanlarının kıyı yerleşimlerinin turizm potansiyelleri ve kentsel gelişme dinamikleri göz önüne alınarak planlanması gerekmektedir.