liderler tarihsel olayları hızlandıran aktörlerdir. sahip oldukları ikna ve organizasyon becerisinin seviyesine göre, temsilcisi oldukları bir toplumsal grubun çıkarlarının daha etkili ve daha çabuk şekilde realize olmasına vesile olurlar. bunu yaparlarken de kendi potansiyelini ve rakiplerinin potansiyelini genellikle sezgileriyle kavrayıp politik hamleler yaparlar, gruplarını peşlerinden sürüklerler.

yakın dönem türkiye tarihinin yukarıda bahsettiğim önseziden en yoksun siyasetçisi ünvanını belki bir kaç ay sonra tayyip erdoğan alacak. çünkü referandumdan hayır çıkma ihtimali daha yüksek olmasına rağmen, evet çıksa bile kendisinin başkanlık ihtimali çok daha meşakkatli olacak olmasına rağmen anayasa değişikliği sürecini tetiklemiştir. muhtemelen siyasi sonunu hazırlamaktadır.

bu olana kadar, siyasi önseziden yoksunluk sıralamasında yakın dönem siyasetçileri arasında birincilik deniz baykal'ındır.

hayır, tayyip erdoğan'ın hapisten çıkıp vekil olmasının yolunu açtığı için değil. bu olması gereken bir şeydi. deniz baykal'ın kabahati, akp'nin iktidara geldiği 2002 yılını takip eden yıllar boyunca muhalefet söylemini sadece ama sadece militer bir laiklik anlayışına dayandırmasıdır. 2007 senesindeki cumuhurbaşkanlığı seçimleri esnasında eşi başörtülü olduğu için abdullah gül'e muhalefet etmesi ve 367 utancına yol açmasıdır. akp hareketinin ardındaki toplumsal gücü göremeyip bu hareketin merkez kadrosunu eski rejimin bürokratik aygıtlarıyla yenilgiye uğratabileceğini düşünmesidir. ve nihayetinde bu hareketin kendi içerisinde daha da kemikleşmesine neden olmasıdır. deniz baykal akp'nin lider kadrolarının efsaneye dönüşmesine yol açmıştır.