Alevilik'le ilgili araştırma yaparken bir hipotez dikkatimi çekti. Mehrdad Izady isimli (Kürt asılı, ABD'li) bir tarihçi var. Bu arkadaş bugün bildiğimiz 3 inancın ortak bir kökene sahip olduğunu, İslam ve Zerdüştlük gibi büyük dinlerin dışında antik İran'da -yukarı mezopotamya'da- geliştiğini (tabi bu dinlerden büyük oranda etkilendiğini), İndo-İranian (hint-iran) orijinli eski bir dinden (veya kültten) köken aldığını söylüyor. Bu antik inancın daha sonra Yezidilik (veya Ezidilik), Ehl-i Hak (İran'daki kolu Ehli Hak veya Yarsan alevileri, Irak'taki kolu Kakailer olarak adlandırılır) ve alevilik (anadolu aleviliği ile nusayrilik) olarak 3 farklı dala ayrıldığını söylüyor. Bu inançlara bir de ortak çatı ismi vermiş; Yazdan (veya Ezdan) dini yada Cult of Angels (Melekler Kültü) diyor.

aşağıdaki makalede bu 3 inancı diğer dinlerden ayıran ortak özellikleri sıralanmış, karşılaştırılmış;

The Cults of the Angels: The Indigenous Religions of Kurdistan

Biliyorsunuz Alevi inancına aynı zamanda Anadolu Aleviliği deniyordu. Ancak son dönemde yapılan araştırmalarda Aleviliğin sadece Anadolu'ya özgü olmadığı; iran, ırak, Suriye gibi ülkelerde de yerleşik Aleviler (veya Alevi inancına çok yakın insan toplulukları) olduğu keşfedilmişti. Hamza Aksüt'ün bu konuyla ilgili bir röportajı var. Yaptığı araştırma ve incelemeler sonunda, Alevi inancının Orta Asya kökenli değil, Mezopotamya kökenli olduğunu söylüyor. Ezidilik'le olan benzerlikleri dile getirmiş (Ehl-i hak mensuplarını ise hali hazırda Alevi kabul etmiş). Ancak Izady'nin hipotezine dair herhangi bir fikir beyan etmemiş;

"Aleviler Orta Asya'dan değil, Mezopotamya'dan geldi." (Dergi röportajın tamamını yayınlamamış, şurada tamamı var.)

Bu hipotezi kabul eden Alevi araştırmacılar da var. Ünsal Öztürk bunlardan biri. aleviliğin kaynağı ezdan dini isimli bir de kitabı var.

son olarak ismail beşikçi bu konuyla ilgili bir yazı yazmış. okunabilir.

izady'nin bu hipotezini destekleyenler olduğu gibi (Philip Kroyenbroek, Christine Allison), karşı çıkanlar da (Richard Foltz, Ziba Mir-Hosseini) var. Izady'yi olmayan bir Kürt tarihi oluşturmak ve yeni bir din icat etmekle eleştirmişler.