tunç devri
m.ö. 2600 shuruppak'ın talimatları: mezopotamya'nın büyük tufan tarafından vurulmasından önce hüküm süren ubara-tutu'nun oğlu sümer'in son kralı olan ziusudra'ya (utnapiştim) verilmiş öğütler. kim tarafından verildiği bilinmiyor. anne babaya saygı, hırsızlık, tecavüz, cinayet ve köleler hakkında talimatlar.

m.ö. 2600 kesh tapınağı ilahisi: günümüz ırak'ında nippur'daki tapınakta bulunan, erkek ve kadının yaratılması üzerine, kil tabletler üzerine yazılmıştır.

m.ö. 2600 metjen: 3. hanedanlıktan 4. hanedanlığa geçiş döneminde eski bir mısır üst düzey yetkilisiydi. huni ve sneferu kralları altında çalıştığını ve yaşadığını belirten mezar yazıtı ile ünlüdür.

m.ö. 2500 merer günlüğü: orta dereceli bir yetkili olan merer tarafından yazılmış, 4. hanedanlık döneminde firavun khufu'nun saltanatının 27. yılına tarihlenen, bilinen en eski papirüs. en iyi korunmuş bölümler (papirüs kavanozu a ve b), tura ocaklarından beyaz kireçtaşı bloklarının tekneyle giza'ya taşınmasını belgelemektedir.

m.ö. 2500 sümer tartışmaları: sümer dilinde kil tabletler üzerine yazılmış, m.ö. 3. binyılın ortalarından sonlarına kadar yaratılan güncel kısa öyküler. belirli başlıkları olan yedi büyük tartışma bilinmektedir: kuş ve balık arasındaki tartışma, koyun ve tahıl arasındaki tartışma, değirmen taşı ile gulgul taşı arasındaki tartışma, kazma ve saban arasındaki tartışma, gümüş ve bakır arasındaki tartışma, kış ve yaz arasındaki tartışma, ağaç ve kamış arasındaki tartışma. tartışmalar felsefidir ve insanlığın dünyadaki yerini ele alır. ek olarak, sümer okulu ve mezunları veya öğretmenleri ile münazara türünden dört kompozisyon: enkmansi ve girnishag arasındaki tartışma, bir toynaklı ile bir katip arasındaki konuşma, enkitalu ve enkihegal arasındaki tartışma, iki okul mezunu arasındaki tartışma ve kadınlarla ilgili ek bir metin: isimsiz iki bayan arasındaki tartışma.

m.ö. 2400 mısır piramit metinleri: eski krallık dönemi 5., 6. ve 8. hanedana ait firavunların inşa ettirdiği piramitlerin iç duvarlarına yazılmış dini içeriğe sahip özlü sözlerdir.

m.ö. 2400 urukagina: lagaş şehir devleti kralıdır. başta asker olan urukagina, tapınak yönetimindeki adaletsizliği fark edip, tarihin ilk devrimini yaparak tahta geçmiştir. yaptığı reformlar, sümerler'in ve dolayısıyla insanlık tarihinin ilk reform metinleri olarak değerlendirilir.

m.ö. 2400 palermo taşı: antik mısır'ın eski krallık döneminden kalma kraliyet yıllıkları olarak bilinen bir dikili taşın geniş bir parçasıdır. bu parça mısır ilk hanedan döneminden beşinci hanedan dönemine kadar olan mısır firavunları'nın isim kayıtlarını içermektedir.

m.ö. 2350 ptahhotep'in özdeyişleri: vezir ptahhotep tarafından beşinci hanedan kral djedkare isesi zamanında yazılan bir antik mısır edebi metnidir.

m.ö. 2270 enheduanna'nın ilahileri: insanlığın bilinen ilk şairi. 42 ilahi 3 destansı şiir yazmış. bunların en bilineni savaş ve tutku tanrıçası inanna'ya yazdığı şiirdir.

m.ö. 2250 weni'nin otobiyografisi: mısırbilim çalışmaları için önemli olan eski mısır'dan bir mezar yazıtıdır. yaşlı weni, eski mısır'ın 6. hanedanlığı'nın bir mahkeme yetkilisiydi.

m.ö. 2200 harkhuf'un otobiyografisi: eski mısır'dan özel bir mezar yazıtıdır. mısır'ın şu anda nubya ile ilişkileri için en önemli kaynaktır.

m.ö. 2100 gılgamış destanı: uruk şehrinin kralı gılgamış her düğünü basıp kocasıyla yatmadan önce gelinlerle yatarmış. halk onu tanrıça aruru'ya şikayet etmiş. o da onu uslandırmak için kırların insanı anlamına gelen enkidu'yu yaratmış. şehir duvarlarının ötesinde yaşayan enkidu tanrıça iştar'ın bir rahibesi tarafından baştan çıkarılınca hayvanlar onu reddetmiş. o da şehre girmiş ve orada gılgamış'ı durdurmaya çalışmış ve kaybedince dost olmuşlar. sonra birlikte humbaba'yı öldürmek için yola çıkmışlar. öldürdükleri anda onları lanetlemiş. sonra iştar gılgamış'a duygusal ilgi gösterip reddedilince gökyüzü boğası'nı ekinleri yok etsin diye salmış. onu da öldürmüşler ama tanrılar da enkidu'yu öldürmüş. gılgamış da ölümsüzlüğü aramak için yola çıkmış. şarap tanrıçası siduri ile karşılaşmış, o da kendisine ziusudra (utnapiştim) ile tanışması için yolu tarif etmiş. büyük bir sel olacakken enki'nin sözünü dinleyip gemi yapan ve her hayvandan iki tane alıp dağın zirvesine çıkan, tanrıların ölümsüzlük bahşettiği bu adam da uykuyu yenebilirse tanrıların ona ölümsüzlük bahşedeceğini söylemiş. tabii uykusuzluğa dayanamamış. daha sonra okyanusun dibinde yetişen ve sonsuz gençlik bahşeden bitkiyi söylemiş. onu da bir yılana kaptırmış. hikayesini lapis lazuli bir tablete yazmış. ninova'daki (musul, ırak) yıkık aşurbanipal kütüphanesi'nde bulundu.

m.ö. 2100 agade'nin laneti: mezopotamya'nın üçüncü ur hanedanı dönemine tarihlenen bir hikayedir. akad kralı naramsin'in ve onun tanrılarla, özellikle de tanrı enlil ile yüzleşmesini anlatır.

m.ö. 2100 eski mısır cenaze metinleri: genellikle ilgili kişinin ruhunun öbür dünyada korunmasına yardımcı olmak için eski mısır'da kullanılan dini belgelerin bir koleksiyonudur. zamanla, eski krallık'taki piramit metinlerinden başlayarak orta krallık'ın tabut metinleri aracılığıyla ve yeni krallık'ta ve daha sonraki zamanlarda en ünlü mısır'ın ölüler kitabı (ölüler kitabı) olmak üzere birkaç kitaba dönüştüler. diğerleri; amduat, on iki mağaranın büyüsü, kapılar kitabı, netherworld kitabı, mağaralar kitabı, dünya kitabı, re'nin ayini. sonra amarna devri'nden sonra genç yeni krallık döneminde yeni bir takım mezar metinleri kullanılmaya başlandı. bunlar, gökyüzü tanrıçası nut'un (tanrıça) temsillerine odaklanır; book of nut (çeşitli mitolojik konuları da kapsayan eski mısır astronomik metinlerinin bir koleksiyonudur), book of the day, book of the night ve book of the heavenly cow sonra geç dönemde books of breathing. ptolemaios döneminden book of traversing eternity.

m.ö. 2050 ur-nammu kanunları: tarihin bilinen en eski yazılı yasaları. sümerlere ait, sümerce yazılmış ve günümüze ulaşmış, kanun maddeleri içeren, bilinen en eski yazılı tablettir. giriş bölümünde kral ur-nammu'ya atıfta bulunulsa da bazı tarihçiler onu ur-nammu'nun oğlu şulgi'ye isnat ederler.

m.ö. 2000 tabut metinleri: birinci ara dönemden başlayarak tabutlar üzerine yazılmış eski mısır cenaze büyülerinin bir koleksiyonudur.

m.ö. 2000 mezopotamya şehri ağıtları (şehir ağıtı): bir şehir ağıtı, kayıp veya düşmüş bir şehir için şiirsel bir ağıttır. bu edebi tür, antik yakın doğu'nun mezopotamya bölgesinde özellikle yaygındı. incil'in m.ö. 586 civarında kudüs ile ilgili ağıtlar kitabı, bir şehir ağıtının bazı unsurlarını içerir. bilinen beş mezopotamya şehri ağıtında, ağıt şehrin koruyucu tanrıçasının sesiyle yazılmıştır; ur için ağıt, sümer ve ur için ağıt, nippur için ağıt, eridu için ağıt, uruk için ağıt.

m.ö. 2000 enmerkar ve aratta efendisi: sümer sonrası erken dönem kopyalarında korunan efsanevi bir sümer hikayesidir. uruk kralı enmerkar ile isimsiz aratta kralı arasındaki çatışmaları anlatan bir dizi.


orta tunç çağı
m.ö. 2000-1900 batık denizcinin öyküsü: eski mısır'ın "kralın madenlerine" yaptığı yolculuğun bir orta krallık hikayesidir.

m.ö. 1950 eşnunna yasaları: hırsızlık ve bağlantılı suçlar, cinsel suçlar, yaralama suçları, öküzünün işlediği kazalar vs. bu suçların çoğu para cezası (bir miktar gümüş) ile cezalandırıldı, ancak hırsızlık, cinayet ve cinsel suçlar gibi bazı ciddi suçlar ölümle cezalandırıldı. ırak, bağdat, tell abu harmal'da bulunan iki çivi yazılı tablette yazılıdır.

m.ö. 1900 etana efsanesi: bir ağacın tabanında yaşayan yılan ile tepesinde yaşayan kartal utu'ya (güneş ve adalet tanrısı) birbirlerine karşı iyi davranma sözü verdiler. ancak bir gün kartal, yılanın çocuklarını yer. yılan geri gelir ve ağlar. utu, yılana ölü bir boğanın midesine saklanmasını söyler. kartal boğayı yemek için aşağı iner. yılan, kartalı yakalar ve onu açlıktan ve susuzluktan ölmesi için bir çukura atar. utu, kartala yardım etmesi için etana adında bir adam gönderir. etana kartalı kurtarır ama aynı zamanda kuştan bir oğul babası olmak için doğum bitkisini bulmasını ister. kartal, etana'yı tanrı anu'nun cennetine götürür ama etana havada korkar ve tekrar yere iner. başka bir girişimde bulunur ve doğum bitkisini bularak balih'e sahip olmasını sağlar.

m.ö. 1900 lipit istar kanunları.

m.ö. 1859-1840 çiftçinin ağıtları: orta mısır dili'nde yazılmış, papirüs parçaları halinde günümüze ulaşan ve antik mısır'ın birinci ara dönemi'nde geçen edebi eser.

m.ö. 1859-1840 the tale of sinuhe: antik mısır edebiyatına ait başlıksız, orta krallığın 12. hanedanı dönemine tarihlenen bir metindir.

m.ö. 1859-1840 bir bezginin ruhu ile tartışması: bezgin olarak tanımlanan metnin ana karakterinin diyalog kurduğu antik mısır'da ba olarak da bilinen kendi ruhudur. ba mısır mitolojisi'nin önemli karakterlerinden biridir. eski krallık döneminde böyle bir ruha yalnızca kralların sahip olabileceğine inanılıyordu.

m.ö. 1859-1813 sadık talimatlar: sebayt türünün eski bir mısır metnidir. kısmen mısır'ın onikinci hanedanının stela yazıtından kurtulur. metnin tamamı yeni krallık döneminin papirüs parşömenlerinde bulunabilir. metin, yönetici firavuna sadakatin erdemlerini ve kişinin toplum yararına yerine getirmesi gereken sorumlulukları vurgular.

m.ö. 1850 kültepe tabletleri: anadolu'nun ilk yazılı belgeleridir. kültepe, kayseri'de bulunan ve kaniş (kanesh) harabelerinin bulunduğu bir antik kent ve ören yeridir. ayrıca hint-avrupa dilleri içinde olan hitit dilinin en eski kaydının bulunduğu yerdir.

m.ö. 1800 enuma eliş: antik mezopotamya'da yazılmış yaratılış destanına verilen isimdir. bu ismin verilmesinin sebebi destanın başlangıç metninin ilk iki kelimesi olup, manası ''yukardayken'' dir. ninova'daki (musul, ırak) yıkık aşurbanipal kütüphanesinde bulundu.

m.ö. 1780 zimri-lim destanı da dahil olmak üzere akad mari mektupları.

m.ö. 1754: hammurabi kanunları: mezopotamya'nın babil ülkesinde ortaya çıkan, tarihin en eski ve en iyi korunmuş yazılı yasalarından biridir. hammurabi tarafından söylendiği iddia edilir.

m.ö. 1750: hitit anitta metni: anadolu'da yaşamış kuşşara ve neşa şehirlerinin kralıdır. anitta'nın ağzından anlatılan hititçe metinler, hitit başkenti hattuşa'da bulunan en eski tarihli dokümanlardır.

m.ö. 1700: akad atra hasis destanı: akadca yazılmış destansı bir şiirdir. şiirin adı, şiirin protagonist'i olan atrahasis'ten gelir ve atrahasis'in anlamı "yüce bilge"dir. atra-hasis tabletleri, hem bir yaratılış mitini hem de günümüze ulaşan üç babil su baskını hikayesinden biri olan tufanı ele alır. "atra-hasis" adı, sümer kral listesinin birinde tufandan önceki zamanlarda şuruppak'ın kralı olarak yer alır.

m.ö. 1700: westcar papirüsü: rahipler ve sihirbazlar tarafından yapılan mucizeler hakkında beş hikaye içeren eski bir mısır metnidir. papirüs metninde, bu masalların her biri kral khufu'nun kraliyet mahkemesinde oğulları tarafından anlatılır.

m.ö. 1650: mısır ipuwer papirüsü: ipuwer'in öğütleri adlı metinde, ipuwer dünyanın tepetaklak oluşundan ve tanrının din düşmanlarını yok etme görevini unuttuğundan yakınır. burada ele geçen şiir dünyanın politik ahlak hakkında yazılmış en eski incelemesi olarak kabul görmekle beraber, iyi bir kralın nasıl olması gerektiğine dair bilgiler verir.

geç tunç çağı
m.ö. 1600: hitit hukuku: hitit yasaları, hattuşa'da bulunan bir dizi hitit çivi yazılı tablette korunmuştur. eski hititçe'de olduğu kadar orta ve geç hititçe'de de yazılı nüshalar bulunmuştur, bu da bunların hitit imparatorluğu (yaklaşık m.ö. 1650-1100) boyunca geçerli olduklarını gösterir. kölelere de para ödeyerek özgürlüğüne kavuşabilme ve evlenme hakkı tanıyordu. kralın, konumu nedeniyle ölüm cezalarını kaldırma yetkisi vardı; ölüm cezaları ise büyücülük ya da krala karşı gelme sonucu veriliyordu.

m.ö. 1500 nippur'un zavallı adamı: akad hikayesi.

m.ö. 1500: rig veda: tanrılara şükür ve saygı için yazılmış on kitaptan oluşur. dünyanın en eski kutsal metnidir.

m.ö. 1500 hitit askeri yemini: iki çivi yazısı tabletindeki bir hitit metnidir. ilk tablet sadece fragmanlarda korunur, ikinci tablet üç kopya halinde hayatta kalır ve neredeyse tamamen yeniden oluşturulabilir. en eski kopya parçalıdır, ancak iki genç kopya iyi korunur.

m.ö. 1500-1200 ugarit-keret efsanesi: eski bir epik şiir.

m.ö. 1500 dunnum hanedanlığı: bazen dunnum veya dunnu teogonisi (teogoni) veya harab miti olarak da adlandırılan, baba katli yoluyla iktidarı alan ve anneleri ve/veya kız kardeşleriyle ensest bir şekilde yaşayan ardışık tanrı nesillerinin eski bir mezopotamya efsanevi hikayesidir. kırık metnin yeniden inşasına göre, son nesil tanrılarda daha kabul edilebilir davranışlar hakimdi, enlil ve yönetimi dostane bir şekilde paylaşan ikiz oğulları nuska ve ninurta. bu, günümüze ulaşan tek geç babil kopyasında mevcuttur. 19. yüzyılda hormuzd rassam tarafından sippar antik kentinin bulunduğu yerden kazılmıştır.

m.ö. 1400 ereşkigal ve nergal'in evliliği: yeraltı dünyasını yöneten mezopotamya ölülerin kraliçesi ereşkigal ile savaş tanrısı nergal'in arasındaki ilişki ve evlilik.

m.ö. 1400 kurigalzu'nun otobiyografisi: kadasman-harbe'nin oğlu kurigalzu tarafından nippur yakınlarındaki fırat üzerinde bulunan bir iştar tapınağına bağışlandığını kaydeden bir metnin neo-babil nüshası.

m.ö. 1400 el amarna arşivi: yeni krallık döneminde antik mısır yönetimi ve kenan ile amurru'daki temsilcileri arasında gerçekleşen, kil tabletler üzerine yazılmış, çoğu diplomatik yazışmaların arşividir.

m.ö. 1330 aten'e büyük ilahi: güneş diski tanrısı aten'e yazılmış bir dizi ilahi şiirin en uzunudur. m.ö. 14. yüzyılın ortalarında bestelenmiş, versiyona bağlı olarak, mısır dininin geleneksel biçimlerini atenizm ile değiştirerek kökten değiştiren 18. hanedan firavunu akhenaten'e veya onun saraylarına atfedilir.

m.ö. 1280 kadeş antlaşması: kadeş savaşı'nı sonlandıran, mısır firavunu ikinci ramses ile hitit kralı üçüncü hattuşili arasında imzalanan ve suriye topraklarının paylaşılması ile neticelenen barış antlaşmasıdır. yakın doğu’da imzalanmış ilk antlaşma olma niteliğini taşır.

m.ö. 1240 ani papirüsü: mısır'ın ölüler kitabı'nda yer alan ve ölüm sonrası yaşamı anlatmakta olan bir bölümdür.

m.ö. 1200 tukulti-ninurta destanı: asur kralı i. tukulti-ninurta'nın kassit hanedanlığı döneminde babil kralı iv. kashtiliash'a karşı yürüttüğü savaşları ve fetihleri anlatan akadca yazılmış bir asur destanıdır.

m.ö. 1200 iki kardeşin hikayesi (anubis ve bata'nın hikayesi) hikaye iki erkek kardeşin etrafında toplanıyor: evli olan anpu (anubis) ve genç bata.

demir çağı
m.ö. 1200-800
yajur veda: liturji ve özellikle kurban ayinleriyle ilgili formüller ihtiva eder. kurban esnasında mırıldanarak okunur.
atharva veda: evren ile ilgili dualar içerir. bunun dışında büyü ile ilgili dualarda içerir. aryan felsefi düşüncesine büyük katkıları olmuştur. bunun dışında tıbbi bilgiler de içerir.
sama veda: kurban esnasında söylenen ilahileri içerir.

m.ö. 1050 wenamun'un hikayesi: geç mısır dilinde hiyeratik olarak yazılmış edebi bir metindir.

m.ö. 1050 sakikku: babil kralı adad-apla-iddina'nın baş bilgini esagil-kin-apli tarafından “diyagnostik alametler”: ilk bin yıl boyunca kabul edilen metin haline gelen, genellikle doğaüstü olan etiyolojiyi ve prognozu belirlemek için semptomları kullanan tıbbi bir inceleme olan teşhis el kitabı.

m.ö. 1050 babil teodisesi (teodise): eski babil'de yazılmış bir şiir.

m.ö. 1000 kötümserlik diyaloğu: bir efendi ile kölesi arasındaki diyalog şeklindeki eski bir mezopotamya edebi kompozisyonudur. yorumları çeşitlidir, ancak genellikle insan eyleminin yararsızlığını konu alan alışılmadık bir metin olarak kabul edilir. eski yakın doğu bilgelik edebiyatı'nın bir örneğidir.

m.ö. 900 erra destanı: eskiden zengin ve ünlü bir şehir olan babil'in neden tanrılar tarafından terkedildiğini ve düşmanlar tarafından işgal edilerek, perişan bir hale geldiğini açıklamaya çalışmaktadır.

m.ö. 900 aranyaka: sanskritçe "orman" anlamına gelen aranya kökünden gelir. bunun nedeni, onların tefekkür ve meditasyon uygulamalarını derinleştirmek için ormanın yalnızlığına çekilen çileciler veya rishiler tarafından okunacak ve çalışılacak metinler olarak tasarlanmış olmalarıdır. aranyakalar, eski hint ve yogik felsefi literatür olan vedaların bir parçasını oluşturan bir dizi metindir. aranyakalar, vedaların ritüel kurban bölümlerinin ardındaki felsefeyi açıklar.

klasik antik çağ
m.ö. 9. yüzyıl
i ching: "değişimler kitabı/klasiği" anlamına gelen bir yapıttır. çin klasik metinlerinin en eskisi kabul edilen eser evrendeki değişimlerin insansal yaşam ve olaylara nasıl rehberlik edebileceğini imgesel teknikle anlatır. ilk kez efsanevi bir karaktere dönüşmüş olan ve çin'in ilk kadim yöneticilerinden olduğu varsayılan fu xi tarafından yazıldığı öngörülmektedir. yin ile yang karşıt kutuplarının farklı sıralamalarla ikili üçlü dizimlerin bir doğal nesne ya da olaya benzetilmesiyle kurulan bagua tekniği ona aittir.

m.ö. 8. yüzyıl
ilyada ve odysseia dahil yunan truva savaşı döngüsü (epik döngü)

m.ö. 800-500:
brahman: hint felsefesi geleneğinde, hem içkin hem de aşkın olan, hem evrende ve hem de kendisinde var olan en yüksek varlığa kendisiyle birleşmenin nihai ve en yüksek hedef olarak addedildiği dünya ruhudur. hint felsefesi coğrafi yakınlık nedeniyle çin felsefesi ile ortak nüanslar taşıdığından geçmişi ve geleceği değil yalnızca “şu an”ı esas alır ve brahman’ın her zerrede var olmasından dolayı insan ruhunda da “öz”ün (tanrının) var olduğunu ve tüm olaylarda onun eserinin bulunduğunu öne sürer. insanın içinde bulunduğu evrenden soyutlanmadan onun bir parçası olduğu düşüncesini içselleştirdiğinde “brahman”la bir olacağını savunur.

brihadaranyaka upanişad: başlıca upanişad'lardan ve hinduizmin ilk upanişad yazılarından biridir.

ibranice incil'in en eski kitapları (nahum kitabı, hoşea kitabı, amos kitabı, yeşaya kitabı)

m.ö. 7. yüzyıl
vedik sanskritçe: hint-avrupa dil ailesi'nin hint-aryan dilleri alt grubunun eski bir diliydi. m.ö. 2. binyılın ortaları ile 1. binyılın ortaları arasında derlenen vedalarda ve ilgili literatürde kanıtlanmıştır. sözlü olarak korunmuştur, yazının ortaya çıkışından birkaç yüzyıl önceye dayanmaktadır.
shulba sutra (ateş sunağı yapımıyla ilgili geometriyi içerir)
upanişad: hinduizm'in felsefi ve daha çok mistik yapıdaki kutsal kitaplarıdır, şruti kategorisinde yer alırlar. anlamı "yanıbaşına oturmak"tır. bu metinler geçmişte hindu rişilerinin (azizler) öğrencilerine öğrettiği gizli bilgilerdi, vedalar'ın sonu ve tamamlayıcısı olarak görülürler.

m.ö. 6. yüzyıl
shujing: veya "tarih klasiği" antik çin tarihindeki olayları konu alan kayıtların bir derlemesidir. sıklıkla shàngshu yani "saygın evrak" veya sadece shu yani "evrak" olarak da anılır. eserin ismi batı dillerine farklı şekillerde çevrilmiştir: "tarih klasiği", "evrak klasiği", "tarih kitabı" ve "evrak kitabı" gibi.

kiros silindiri: ahameniş imparatorluğu zamanından kalma bir tarihi eserdir. üzerinde babil çivi yazısı ile yazılmış bir bildiri bulunan, kilden yapılmış fıçı şeklindeki yapıttır. bildiri babil'i fethetmesi üzerine, imparator büyük kiros tarafından yayınlanmıştır.

ibranice incil: mezmurlar (geç tarihlemeye göre), hezekiel kitabı, daniel kitabı (muhafazakar veya erken tarihlemeye göre)

m.ö. 5. yüzyıl
dharmasastra: hukuk ve davranış üzerine sanskritçe metinlerin bir türüdür ve dharma hakkındaki incelemelere atıfta bulunur.

m.ö. 490 dna yazıt: ahameniş imparatoru i. darius'un nakş-ı rüstem'deki mezarının ön cephesinin sol üst köşesinde görünen ünlü bir yazıttır.

bahar ve güz yıllıkları: veya chunqiu antik dönemden bu yana temel çin klasiklerinden biri olan antik bir çin yıllığıdır. yıllıklar lu devleti'nin resmi yıllığı olup m.ö. 722 - 481 yılları arasını kapsayan 241 yıllık bir dönemi anlatır. yıllık formunda hazırlanmış olan mevcut en eski çin tarih metnidir.

tevrat: ("talimat", "öğretim" veya "kanun") ibranice incil'in ilk beş kitabının, yani yaratılış kitabı, çıkış kitabı, levililer litabı, sayılar kitabı, tesniye kitabı derlemesidir. bu anlamda tora, pentateuch veya musa'nın beş kitabı ile aynı anlama gelir. yahudi geleneğinde yazılı tevrat olarak da bilinir.

prometheus desmotes: aiskhylos un yazdığı bu oyun dünya tiyatro tarihi'nin ilk yazılı tiyatro metni kabul ediliyor.

m.ö. 4. yüzyıl
mahabharata: hindu dininin en önemli kutsal metni sayılan bhagavat gita (tanrı’nın şarkısı), mahabharata’nın altıncı kitabının bir bölümüdür.

ramayana: hinduizm'in üç büyük tanrısından biri olan vişnu’nun prens rama’nın bedeninde yeniden doğduğu inancı çerçevesinde rama'nın yaşadıklarını konu edinmiştir. destan, antik hint (hindu) kültürü ve o dönemin dinî, sosyal ve siyasal yaşamı hakkında bilgiler veren bir kaynak niteliğindedir.

tripitaka: theravada geleneğinde kabul edilen pali dilindeki şekliyle korunmuş budist yazmaların standart bir derlemesidir.

eyüp kitabı: tanah'taki ketuvim'de bulunan kitaplardan biridir. bu kitap, eyüp'ün şeytan'ın elinde yargılanışını, arkadaşlarıyla acılarının kökenini ve doğasını tartışmasını, tanrı için mücadele edişini ve tanrı'nın ona verdiği cevabı kapsayan hikâyeleri içerir. düzyazı çerçevesinde yazılmış didaktik bir şiirdir.

m.ö. 3. yüzyıl
avesta: eski orta doğu inancı olan zerdüştlüğün (zerdüştlük) kutsal kitabıdır. bu inancın kurucusu zerdüşt'ün yazdığı gatalar denen dörtlükler avesta'da toplanır. avesta, zerdüşt'ün neye inandığını ve zerdüştlüğün temellerini anlatan tek belgedir.

liber linteus: en uzun etrüsk metni ve günümüze ulaşan tek keten kitaptır. etrüsk dili hakkında bilgi eksikliği nedeniyle çoğunlukla tercüme edilmemiştir, ancak anlaşılabilen birkaç kelime metnin büyük olasılıkla bir ritüel takvimi olduğunu göstermektedir.

vedanga jyotisha: astroloji üzerine bilinen en eski hint metinlerinden biri.

natya shastra: sahne sanatları üzerine sanskritçe bir incelemedir. bharata muni'ye atfedilir.

sangam: tarihsel olarak 'soyluların şiiri' olarak bilinen sangam edebiyatı, eski tamil edebiyatını çağrıştırır ve güney hindistan'ın bilinen en eski edebiyatıdır.

ecclesiastes: eski ahit kitaplarından biridir. vaiz kitabı insan ömrünün ne kadar kısa ve çelişkilerle dolu olduğunu, nedeni belirsiz haksızlık ve umutsuzluğu, sonuç olarak da yaşamın "boş" olduğunu içtenlikle anlatan bir vaizin düşüncelerine yer veriyor.

m.ö. 2. yüzyıl
m.ö. 196 rosetta taşı: belli başlı üç mısır tapınağına gönderilmek amacıyla ve üç dilde yazılmış. bu diller: demotik (mısır'da halkın kullandığı dil), hiyeroglif ve antik yunanca'dır. bir kısmı kırılmış olan taşın üzerinde 14 satır hiyeroglif yazı, 32 satır demotik yazı, 53 satır da antik yunan yazısı bulunmaktadır.

septuaginta: tevrat'ın elde mevcut olan en eski grekçe çevirisi. 70 anlamına geldiği için lxx şeklinde kısaltılır.

1. yüzyıl
klasik latince: geç roma cumhuriyeti ve erken roma imparatorluğu yazarları tarafından edebi bir standart olarak tanınan latin dilinin biçimidir. m.ö. 75'ten geç latince'ye dönüştüğü m.s. 3. yüzyıla kadar kullanıldı.

de re coquinaria: daha çok apicius olarak bilinen en eski yemek kitaplarından biri.

didache: ya da havarilerin öğretileri, kimin tarafından yazıldığı belirlenemeyen erken hristiyanlık döneminden kalma, çoğunlukla birinci yüzyılın sonlarına tarihlenen bir metindir. aşağı yukarı inciller ile aynı tarihlerde yazılmış olan didache'nin suriye coğrafyasında yazıldığı düşünülmektedir. kilise'nin en eski yasasıdır. yaşam ve ölüm yollarını öğreten, kısaca kilise düzeninden söz eden, vaftiz, oruç, dua ve dirilişe yer veren, hizmetkarları ve peygamberleri anlatan, kıyametle son bulan sorunlu bir eserdir.

corpus hermeticum: yazarı geleneksel olarak yunan tanrısı hermes ve mısır tanrısı thoth'un senkretik bir birleşimi olan efsanevi helenistik figür hermes trismegistus'a atfedilen 17 koine yazısından oluşan, hermetik geleneğin temel belgelerinden sayılan metinler.

2. yüzyıl
m.s. 150 hermas'ın çobanı: kim olduğu bilinmeyen, havarisel baba olarak kabul edilen hermas isimli bir hıristiyan tarafından kaleme alınmış önemli bir erken hıristiyanlık metnidir. içeriğinde çoban kılığında dünyaya gelen bir melek anlatılmaktadır. alegori'ye dayanır ve kilise'ye özel ilgi gösterir, imanlıların insani kişiliklerine ve toplumsal yaşamlarına zarar verecek günahlardan kaçınmaya, günahlarından da tövbe etmeye çağırır. ilk hristiyan metinlerinin çoğunda olduğu gibi, ilgilendiği konuların ciddiyeti ve ağırlığının yanı sıra, karamsarlıktan uzak, insanlara iyimser ve yaşamlarına umut katacak ifadeler içermektedir.

3. yüzyıl
maniheizm: ışığın iyi, ruhsal dünyası ile karanlığın kötü, maddi dünyası arasındaki mücadeleyi tanımlayan ayrıntılı bir dualist kozmoloji öğretir (düalizm). insanlık tarihinde devam eden bir süreçle ışık, yavaş yavaş madde dünyasından uzaklaştırılır ve geldiği ışık dünyasına geri döner. inançları yerel mezopotamya dini hareketlerine ve gnostisizm'e dayanmaktadır. zerdüşt, gautama buddha ve isa'dan sonra son peygamber olarak mani'yi kabul eder. mani part imparatorluğu'nda doğdu, sasani imparatorluğu'nda bu dini kurdu ve altısı aramice'nin geç bir çeşidi olan süryanice yazılmış yedi eser besteledi. yedinci shabuhragan (şabuhragan) mani tarafından orta farsça yazmış ve sasani imparatoru birinci şapur (şahpur)'a takdim etmiştir. bu dinin önemli kutsal metinlerinden biri arzhang'dı.

geç latince: geç antik çağ'da konuşulan latince'ye verilen isim. geç latince'nin oluşumu roma imparatorluğu'nun sınırlarındaki latince konuşmayan halkın imparatorluğa asimile edilmesi ve hristiyanlığın yükselişiyle aynı zamanda olmuştur.

pervigilium veneris: latince bir şiir.

4. yüzyıl
talmud: yahudi medeni kanunu, tören kuralları ve efsanelerini kapsayan dinî metinlerdir. ibranice lamad kökünden gelir. mişna ve gemara bölümlerinden müteşekkil'dir.

erken irlanda edebiyatı: batı avrupa'daki en eski yerel edebiyatlardan biridir, ancak 4. yüzyıldan kalma ogham taşlarında irlandaca ve latince kullanan yazıtlar bulunur ve bu geç antikite döneminde her iki dilin aynı anda kullanıldığını gösterir.

5. yüzyıl
tirukkural: her biri yedi kelimeden oluşan 1.330 kısa beyit veya kuraldan oluşan klasik bir tamil dili metnidir. metin sırasıyla erdem, zenginlik ve sevgi üzerine aforizma öğretileriyle üç kitaba bölünmüştür.

silappatikaram: en eski hindu-jain-tamil yarı efsanevi destanıdır. destan, sıradan bir çift olan kannagi ve kocası kovalan'ın trajik bir aşk hikayesidir.

esik kurganı: sapı kırılmış gümüş kepçenin üzerinde yer alan 2 satır yazı, en eski türkçe metin olarak kabul ediliyor. "hanın oğlu 23'ünde öldü, esik halkının başı sağ olsun."

bu tarihten sonra erken ortaçağ başlıyor ama ben yine de bu listeye yenisey yazıtları (6. yy) çoyren yazıtı (7. yy), kuran-ı kerim (7. yy) ve orhun yazıtları (8. yy) ekleyeyim... öd tengri yaşar kişi oglı kop ölgeli törümiş...

uzun yıllar okuduklarımı ve okuyacaklarımı word dosyasına not ettim. 2012 yılına kadar büyük çoğunluğunu not ettiğim isimlere sonraki yıllar içerisinde yüzlerce isim daha not ettim. 2021 yılının ilk aylarında not ettiklerimi kronolojik olarak düzenlemeye başladığımda eklemediğim isimleri de eklemeye karar verdim. wikipedia içerisinden antik edebiyat başlığını buldum ve oradaki kronolojik liste içerisinden daha önceden okuduğum ve okumadığım her sayfaya girip okudum, verilen referanslardan araştırdım okudum, videolar izledim ve dikkatimi çekenleri derledim (derlemek) topladım.