natüralist ve yanılsamacı tiyatro kuramının başlıca bir ilkesi; sahne ile izleyici arasında varsayılan duvar. kapalı oyun biçiminin başlıca özelliği olan dördüncü duvar, izleyicinin etkisinde kalmadan, kendini bütünlükle oyuna verebilmesi için, oyuncu ile izleyici arasında çekilmiş tasarımsal mekân ayrımıdır.
kavram olarak 17. yüzyıldan bu yana yer alan dördüncü duvar, 19. yüzyılda natüralist tiyatronun temel bir ilkesi haline gelmiş, başlıcalıkla da antoine ve stanislavski tarafından uygulanmaya konmuştur. tiyatroda, en çok kullanılması istenilen duvardır. örneğin mutfak canlandırması yapılacaksa, bu canlandırmada mutfaktaki lavabonun dördüncü duvarda yapılması, ve oyuncunun yüzünün seyirciye dönük olması istenmektedir ve bundan dolayı oyuncuların dördüncü duvar kavramını akıllarında tutmaları gerekmektedir.
dördüncü duvar, aslında sinemada da kullanılan bir tiyatro terimidir. oyuncular ile izleyiciler arasındaki hayali bir duvar, yani oyuncuların bize doğru bakıp biz yokmuş gibi davranması anlamına geliyor.
aslında düşünürsek, izlediğimiz bütün filmlerde “dördüncü duvar” kuralı uygulanıyor.özgül bir teatral konvansiyon olan dördüncü duvarda oyuncular seyirciye yüzlerini dönük oynarlar ve seyirciyi yok kabul ederler. yani arada bir duvar varmışçasına davranırlar.
dördüncü duvar kavramı sinemada da kullanılır ancak bu kavramın yıkıldığı durumlarda olabilir. mesela dördüncü duvarı balyozlayan filmler. haneke’nin “funny games' inde, karakterlerin filmin içinde olduğunu bilmesi ve filmi geriye sarması etkileyici bir örnek. filmi anlatan bir dış ses olması, dördüncü duvarı yıkmış sayılmıyor ama bir karakterin kameraya bakması da dördüncü duvarı yıkıyor, buna “sahneyi kırmak” deniyor. 'airplanet' “'top secret' 'animal house' gibi eskilerin efsanevi komedilerinde sıklıkla rastlanıyor ama 'kuzuların sessizliği' , 'jfk' , 'goodfellas' gibi suratı asık filmlerde de mevcut. en efsanevi olanı ise, 'spaceballs'da rick moranis’in bir 'spaceballs' video kasedi takıp filmde daha sonra neler olacağını izlemesi. 'amelie'de de bol bol dördüncü duvar yıkılıyor.